Marc Calon: ‘Niet de natuur maar de politiek maakt het lastig’

De eerste termijn van Marc Calon als voorzitter van LTO zit er bijna op. Als het aan hem ligt, start hij volgend jaar aan zijn tweede termijn. Helemaal zeker is dat nog niet. “Daar moeten we eerst deze zomer over in gesprek.” Vooral in boerenkringen klinkt veel kritiek op LTO en op Calon. Hij zou te weinig zichtbaar zijn in het stikstofdebat, waar bovendien andere organisaties de boventoon voeren.

Nieuwe ‘boerenorganisaties’ zetten de toon, zoals het Landbouw Collectief (LC) en Farmers Defence Force. Van LTO horen we veel minder over stikstof.

“We zijn er voor alle leden. Daar hebben we veel voor bereikt. Juist door de huidige stikstofproblemen die we nog op moeten lossen, wordt niet gezien wat we al bereikt hebben. In augustus heb ik de knuppel in het hoenderhok gegooid met een interview in de Telegraaf. Ik heb duidelijk gemaakt dat alle achtergrond-depositie en emissie die we in ons land hebben, niet samengaat met natuur zoals we die in 1800 hadden. Je moet kiezen. Ik kies in ieder geval voor de economische invalshoek. Daar hebben we in de herfst stevig voor gelobbyd en veel binnengehaald, maar niet alles. Daarom hebben we in oktober besloten in het LC verder samen te werken voor stikstof, want samen sta je sterker. We zijn als LTO bewust met twaalf partijen in het LC gestapt. Het LC heeft het voortouw in het stikstofdossier, dus zijn wij automatisch minder zichtbaar.”

Maar Calon zit niet in het LC en hem horen we niet.

“Dat heeft te maken met de sectorale en themagerichte samenstelling van LTO Nederland. Sinds 2017 is voor iedere sector een voorzitter verantwoordelijk en voor specifieke thema’s een portefeuillehouder. Dus ook voor belangrijke thema’s, zoals stikstof. Achter die keuze sta ik nog steeds. Ik zit het bestuur en de overleggen voor, van waaruit we ons standpunt bepalen.”

^{Lees verder onder foto}

De eerste termijn van Marc Calon als voorzitter van LTO zit er bijna op. Als het aan hem ligt, start hij volgend jaar aan zijn tweede termijn. – Foto: Jan Willem van Vliet

Wat doet dit alles voor de beeldvorming van LTO?

“Werken we voor de leden en het resultaat, of voor onszelf en de beeldvorming? Ik vind het raar dat mensen mij afgelopen herfst afwezig vonden, want ik heb vaak op radio, tv en via interviews in de krant de standpunten van LTO verkondigd. Ik was ook in beeld bij eerdere acties, maar vanaf januari bewust wat minder. Moet ik voorop gaan lopen als je samenwerkt in een Landbouw Collectief? Aalt Dijkhuizen is de voorzitter van het LC en Trienke Elshof onderhandelt namens LTO. Het loopt als een geoliede machine. Het gaat niet om mij als persoon, maar om het gezamenlijke resultaat. Kijk op onze website wat we bereiken. We hebben twee keer een enquête gehouden onder zo’n 3.000 leden en daar komt een ander beeld uit dan jullie schetsen. Ze zijn tevreden over de doelen die we stellen en ook over de resultaten die we bereiken en de keuze om samen te werken met anderen binnen het LC, dat loopt van 83 tot 85%.”

De enquête van Een Vandaag en Boerderij laat iets heel anders zien, het vertrouwen in LTO is laag met 38%.

“Dat is een selecte steekproef onder veehouders. Veehouders zijn ook hartstikke boos. Die emotie snap ik.”

LC haalt in diezelfde peiling 85%. Agractie, FDF, POV en NMV zaten op 83 tot 66%. LTO scoort aanzienlijk minder…

“Klopt. We zitten zelf in het LC en hebben 80 tot 90% van de inhoud aangedragen. Dat zullen zij bevestigen en dat wordt gewaardeerd. Anderen zijn sterker in andere acties, die nu meer in het oog springen. Dat het LC hoog scoort en wij wat lager, is dan het gevolg.”

Wat is de toekomst van het LC? Blijft dat een belangrijke partij?

“Dat denk ik niet. Om een bepaald doel te bereiken, heb je specifieke coalities van partijen met hetzelfde belang nodig. Bij de asbestregeling vormde LTO met Aedes en Vereniging Eigen Huis een coalitie en voor het trekkerkenteken deden we dat met Cumela en de Groenvoorziening. Dat is nu bij stikstof hetzelfde. Het LC is geen nieuwe standsorganisatie, maar wordt tijdelijk ingezet voor dit dossier. Hoe lang tijdelijk is, weet ik niet. We hebben alvast binnengehaald dat niet de helft van de veestapel weg moet, geen gedwongen inkrimping. Het tweede is het beweiden en bemesten, dat blijft na onze lobby vergunningvrij. Dan heb je de uitkoop. Die gaat op vrijwillige basis en niet, zoals Remkes stelde, eventueel gedwongen. Dat heeft Schouten overgenomen. De provincies hebben nog wel de mogelijkheid tot gedwongen uitkoop, we zetten erop in dat ook bij de provincies die mogelijkheid wegvalt. Ons uitgangspunt is uitsluitend vrijwilligheid en perspectief voor de blijvers. Bovendien willen we niet dat je bedrijven gaat uitkopen alleen voor stikstof, dat is belachelijk duur en levert niets op.”

Het gaat nu hard tegen hard, en dat mag met zulke grote belangen

En bedrijfsverplaatsing?

“Dat zou natuurlijk veel beter zijn. Waarom bied je boeren die intensief willen boeren en die op hun locatie niet voluit kunnen gaan, niet de mogelijkheid om te stoppen of te verplaatsen, naar bijvoorbeeld Flevopolder, Groningen of Zeeuws-Vlaanderen? Veel goedkoper en veel beter, een soort landinrichting.”

Over de boerenprotesten; in korte tijd zijn er veel boerenacties in Den Haag geweest. Het draagvlak onder de Nederlanders voor de acties lijkt echter te dalen.

“Als het draagvlak zo snel van boven de 80% naar onder de 50% daalt, dan moet je opletten. Acties moeten altijd doelgericht zijn en niet een doel op zich. LTO-leden vinden dat we publieksvriendelijke acties moeten houden. FDF was ook voorzichtig en riep op niet over de snelweg te rijden met trekkers.”

Bent u bang voor escalatie?

“Het gaat nu hard tegen hard, en dat mag met zulke grote belangen. We zijn in de lobby heel ver opgeschoten. We hebben veel binnengehaald. We kunnen er wel uitkomen. Half maart is er weer een overleg. In april komt de voorjaarsnota van het kabinet, dus eind maart moet er resultaat geboekt zijn. Meer de straat op gaan zal waarschijnlijk niet meer bijdragen. Wat uiteindelijk het effect van de acties is, moet nog blijken. We moeten het draagvlak voor de boerenzaak bewaken. De laatste actie heeft in ieder geval niet veel bijgedragen aan een gunstige publieke opinie. Dat geldt ook voor de toon waarop je Kamerleden bejegent. Ik weet niet of de manier waarop dat op de Koekamp gebeurde, de beste methode was om Kamerleden aan je kant te krijgen.”

Boeren hebben zich verzameld voor de ingang van het Binnenhof, een dag voor een landelijke boerendemonstratie tegen het stikstofbeleid van het kabinet op 19 februari. – Foto: ANP

Wat vindt LTO van de stevige manier van actievoeren tegen de stikstofmaatregelen? Hoort het erbij?

“Jazeker, de eerste actie op 1 oktober hebben we behoorlijk ondersteund. Denk aan advertentiecampagnes en bussen die onze regiobestuurders geregeld hebben voor boeren. De tweede actie is door onze regionale partijen (ZLTO, LLTB en LTO Noord) georganiseerd. Het is als belangenbehartiger zoeken naar balans: aan de ene kant moet je druk zetten en aan de andere kant moet je lobbyen, netwerken en bondgenoten zoeken.”

Als je naar het hele stikstofdossier kijkt, is de overheid een tunnel ingelopen van juridische haarkloverij

LTO heeft zich hard gemaakt voor een drempelwaarde van 1 mol stikstof per hectare per jaar. Is die grenswaarde juridisch houdbaar?

“We hebben ons samen met VNO-NCW en MKB Nederland hard gemaakt voor een landelijke drempelwaarde van 1 mol stikstof per hectare per jaar. Er zijn advocaten ingehuurd en het kan juridisch gewoon, ook al is de Raad van State (RvS) van mening dat we procedures kunnen verliezen. Daar leggen we ons niet bij neer. We hebben een goede kans, maar we moeten ook reëel zijn. Als je naar het hele stikstofdossier kijkt, is de overheid een tunnel ingelopen van juridische haarkloverij. Aan de ene kant wil je natuur zoals in 1800 en aan de andere kant economische ontwikkeling. Wij hebben de minister geadviseerd: ga die strijd aan voor economische ontwikkeling. Probeer het.”

Is dat niet vechten tegen windmolens dan? De uitspraak van de RvS en Europese wetgeving liggen er nu eenmaal.

“De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is zonder pardon omgezet in Natura2000-gebieden. De natuurdoeltypen zijn niet democratisch vastgesteld en veel ervan is niet haalbaar. De vraag is of de meerderheid in de Kamer ‘ja’ had gezegd tegen de bescherming van bijvoorbeeld de noordse woelmuis in een bepaald gebied. En nu hebben we de uitspraak van van het Europese Hof en daarna de uitspraak van de RvS overgenomen. Waarom die juridische weg? Waarom geen maatschappelijk debat over hoe we ons land in willen richten? Boeren zijn niet tegen natuur, maar kwaad omdat ze zich met de rug tegen de muur gezet voelen. Er ontstaat een regeldiarree, met een geweldig handhavingsapparaat. Dat frustreert. Moet je regels maken voor die paar ‘klootzakken’ die de boel verstieren, nee, maar dat gebeurt nu wel.”

We willen niet een afspraak maken en meemaken dat alles na een volgende kabinetsformatie weer op de kop moet

Wanneer hebben we een oplossing voor het stikstofprobleem?

“In 2016 – voordat ik bij LTO kwam – hadden we al de discussie over de fosfaatgrens. Dat gaat nooit lukken, was het idee. Dat gold ook voor de derogatie, die zou er nooit komen. Toch is het ons gelukt. Dat gaat ook met stikstof lukken. Maar let wel, we willen niet een afspraak maken en meemaken dat alles na een volgende kabinetsformatie weer op de kop moet. Daar zijn we helemaal zat van.”

Waar we bij de stikstofrechten bang voor zijn, is dat de bouw en industrie boeren uitkoopt

Mogen boeren binnenkort hun ammoniakrechten verkopen aan de hoogste bieder, als het aan u ligt?

“Er moet niet alleen een ammoniakregistratie komen, maar ook een NOx-registratie. Waar we bij de stikstofrechten bang voor zijn, is dat de bouw en industrie boeren uitkopen. Gelukkig wil het kabinet ook niet dat de landbouw wordt uitgekocht. Het is wel lastig, want je kunt een boer niet verbieden aan de industrie te verkopen, dan tast je zijn eigendomsrechten aan. Ik wil twee registers, ammoniak en NOx, die niet onderling uitwisselbaar zijn. Dat voorkomt de uitverkoop van onze sector. Daar zetten we als LTO heel stevig op in.”

U had het over de onmogelijkheid natuur uit 1800 hier overeind te houden. Moet er wat gebeuren aan de Natura2000-gebieden in Nederland?

“We moeten een discussie hebben over de hoeveelheid Natura2000-gebieden. En over de locaties daarvan. Doordat ze zo versnipperd liggen, hebben we veel last van randwerking. Een tweede punt is, welke natuurdoeltypen stel je voor die gebieden vast? Ik kies voor economische ontwikkeling en ook voor natuur, maar ik kies niet voor natuurextremisme waarbij we alles maar proberen te beschermen. We moeten naar robuuste natuurgebieden en minder gebieden. Bovendien moeten die natuurgebieden dynamisch zijn, dus niet alles vastleggen voor de oneindigheid.”

Het probleem is dat die gebieden zijn aangewezen, dat het vastligt in Brussel.

“We moeten naar Brussel duidelijk maken dat dit zo niet werkt. Het aantal, de ligging en de natuurdoeltypen moeten anders, geloof mij maar dat er wel wat mogelijk is.”

Gaat LTO dan de kant op van ‘het is toch allemaal groen’?

“Nee, want dan kun je ook planken groen verven en daarnaar kijken. We zijn voor biodiversiteit en boeren willen echt niet minder natuur, zoals vaak wordt gesuggereerd.”

Niet de natuur maakt het lastig, de politiek doet dat. Ze lopen achter natuurfundamentalisten aan

Toch maakt natuur het de boeren wel heel lastig.

“Nee, niet de natuur maakt het lastig, de politiek doet dat. Ze lopen achter natuurfundamentalisten aan. Daar moeten we van af. Johan Vollenbroek, de voorman van MOB, stapelt procedure op procedure. Dat gaat niet werken. Weg uit de loopgraven en de polarisatie!”

Lossen de berekeningen van het Mesdagfonds iets op?

“Weet ik niet, ik ben geen wetenschapper. Ik weet niet wat de waarheid is. Maar dat moet wel duidelijk worden. Op het rapport van het Mesdagfonds moet nog een review komen. Eigenlijk maakt het niet uit of er 25% of 46% stikstof uit de landbouw komt. We moeten en willen ook reduceren. We hebben in 25 jaar tijd al 67% gereduceerd. Maar we gaan dat niet alleen doen. Ook de industrie en verkeer moeten inleveren.”

Maar de 25% uit het onderzoek van het Mesdagfonds is toch veel interessanter voor de landbouw?

“Meten is weten. Als er minder emissie en depositie uit de landbouw komt, hoeft er ook minder gereduceerd te worden. Of dat nu 25% of 46% is, zal me een rotzorg zijn. Als we minder verantwoordelijk zijn voor de emissie is de druk op reduceren ook minder.

We moeten aan twee kanten werken: de natuurgebieden herzien en de natuurdoeltypen aanpassen. Anders kun je niets meer in dit land. Zelfs zonder boeren groeit met een achtergronddepositie van 2.000 mol per hectare per jaar het zeldzame plantje niet meer in Nederland. Daarom ben ik voor aanpassing van de natuurdoeltypen. Aan de andere kant zijn we voor biodiversiteit en we willen onze emissie reduceren en geen overlast veroorzaken. Daar gaan we mee door. Het moet te doen zijn, economisch en in verhouding. We willen niet gepakt worden voor de rotzooi van een ander. Dan is die 25 of 46% wel relevant.”

U zei eind 2018 in een interview in Boerderij: ‘Ons probleem als LTO is niet dat we niks bereiken, maar dat we het te weinig uitdragen. Daar gaan we iets aan doen.’ Wat hebt u er aan gedaan en wat merken we daarvan?

“Mensen die onze website bezoeken, kunnen precies zien wat we bereikt hebben. Bijvoorbeeld met het trekkerkenteken en op het gebied van asbest. Maar mensen hebben gauw de neiging te praten over wat er niet gelukt is, terwijl je juist ook moet praten over wat wel gelukt is. Zoals je aan mij merkt, begin ik eerst over de generieke krimp die er niet komt. Doet bijna niemand. Ze beginnen verder allemaal over de afroming van die 30% en verplaatsing, de dingen die we nog niet hebben binnengehaald. Je moet naar het hele dossier kijken, want hoe kan een lid nou in je geloven als je niet vertelt wat je bereikt voor dat lid? We doen dat al meer dan we deden, maar het kan nog beter.”

Mede-auteur: Stefan Essink