Bodem steeds vaker zorgenkindje

De bodem is de basis voor plantengroei. In de grond ontkiemt het zaadje of wordt het plantje gepoot. We weten het allemaal, en toch hebben we lange tijd te weinig oog gehad voor deze grond.

Vaak niet eens bewust; ander plantmateriaal en kunstmest verdoezelden de teruggang in kwaliteit. De opbrengsten stegen zelfs. Soms deden we dit ook uit puur winstbejag. Dure éénjarige pacht noodzaakt telers maximaal te oogsten. Voor wie het jaar erop komt, is latere zorg.

Bodemvruchtbaarheid holt achteruit

Het bewustzijn groeit dat het zo niet verder kan. Het landbouweconomisch instituut LEI pikt het op. De Wetenschappelijke Raad voor Integrale Duurzame Landbouw en Voeding (RIDLV) luidt in het rapport Van bodemdilemma’s naar integrale verduurzaming de noodklok. De boodschap is helder: de bodemvruchtbaarheid holt achteruit.

Oplossing niet eenvoudig

Het is goed dat het signaal wordt afgegeven, maar de oplossing is nog niet zo eenvoudig. Allereerst moet helder zijn wat kwaliteit precies is. Lange tijd gold het organisch stofgehalte als (enige) graadmeter, maar dat blijkt te nauw. Voor zich spreekt de beschikbaarheid van mineralen, te meten met een gedegen bodemonderzoek. Het bodemleven is een indicator, in goede zin en slechte zin. Denk bij dit laatste aan schadelijke aaltjes. De structuur is altijd wel in beeld geweest, maar de bodemverdichting is lange tijd onderbelicht gebleven. De gevolgen worden nu pijnlijk voelbaar. Natuurlijk helpen ‘rust’gewassen en groenbemesters. Maar door schaalvergroting, intensivering en productiedruk zijn machines groter én zwaarder geworden. Telers moeten soms onder te natte omstandigheden al het land op om te oogsten. Dit is niet een-twee-drie terug te draaien.

Labeling van grond

De RIDLV pleit voor een integrale aanpak. In het nummer van Groenten & Fruit dat vandaag verschijnt, oppert LEI-onderzoeker Annemarie Breukers een labeling van grond, naar analogie van het energielabel op woningen. Voorwaarde is dat criteria duidelijk moeten zijn, én – misschien is dat nog wel het moeilijkst – eigenaren transparant zijn over dit label. Openheid over de gesteldheid van de bodem is vaak nog een taboe. Laten we eerst dit maar eens slechten.