“Er zijn maar weinig landen in de Europese Unie zo xenofoob en racistisch.” In niet mis te verstane woorden bekritiseerde de Roemeense minister van Arbeid Mariana Câmpeanu de Nederlandse houding.
Zij sprak op de Roemenen- en Bulgarentop in Den Haag. Minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken uitte zijn zorg over een mogelijke toeloop als Roemenië en Bulgarije per 1 januari tot de paspoortvrije Schengen-zone toetreden. De goedkopere en laaggeschoolde Roemenen en Bulgaren zouden Polen op de arbeidsvloer verdringen.
De ogen zijn direct gericht op de tuinbouw. Op diezelfde top spraken LTO Nederland, supermarkten en Asscher af misstanden in de sector aan te pakken. Niet voor de eerste keer staat het onderwerp op de agenda. De kritieke situatie in de champignonteelt leidde al tot oprichting van het Fair Produce-keurmerk. In februari 2012 kreeg de eerste kweker het keurmerk.
Asscher meldt in een brief aan de Tweede Kamer wel dat sprake is van een dalende trend. In 2005 constateerde de Arbeidsinspectie bij 17,5 procent van de gecontroleerde werkgevers een overtreding; in 2012 is dat percentage gedaald tot 15. Het gaat vooral om gesjoemel met arbeidstijden, minimumloon en schijnzelfstandigheid. De glastuinbouw, aardbeienteelt en boomkwekerijen springen er negatief uit.
Supermarkten zijn de schakel naar de consument. Zij worden volgens de succesvolle naming-and-shaming-cultuur aangesproken als de productiemethode niet deugt. Sommige nemen alleen nog champignons af met het Fair Produce-keurmerk.
De supermarkten, bij monde van koepelorganisatie Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, willen ook in andere sectoren overtreders uitsluiten. Dat zou kunnen door het Fair Produce-keurmerk verder uit te rollen, of door het opstellen van een zwarte lijst. Asscher onderzoekt de mogelijkheden om bedrijven die een boete kregen opgelegd, bekend te maken. Het idee klinkt op het eerste gezicht logisch. Pik de ‘rotte appels’ eruit. De praktijk is weerbarstiger. In het oerwoud aan regels is een foutje snel gemaakt. Wanneer komt iemand op de lijst? En – belangrijk – hoe komt hij er weer af?
Het is aan de tuinders om uit het verdachtenbankje te blijven. Het maakt daarbij niet uit of het Nederlandse, Poolse, Roemeense of Bulgaarse werknemers aangaat.
Jan Vullings, hoofdredacteur
