De overheid moet nodig investeren in de eigen deskundigheid, vindt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). “Nederland kan de grote uitdagingen op het gebied van veiligheid, wonen en klimaat alleen aan met een overheid die snapt wat moet gebeuren en dit goed regelt”, stelt de raad in een dinsdag verschenen advies. WRR ziet graag dat het kabinet een speciale commissaris met ‘brede bevoegdheden’ benoemt om dat waar te maken.
Tekorten en kwetsbaarheden
Die commissaris zou ervoor moeten zorgen dat ‘alle geledingen van het Rijk beschikken over de expertise en werkwijzen die onmisbaar zijn voor een deskundig optredende overheid’. Daar valt nu heel wat op aan te merken, zowel landelijk als lokaal.
Hoewel de deskundigheid van ambtenaren van oudsher goed is, zijn volgens WRR in de loop der jaren ‘belangrijke tekorten en kwetsbaarheden’ ontstaan. De overheid lost die vaak op door externe krachten in te huren. Los van de kosten ‘schept dat afhankelijkheden’ en wordt het ook niet altijd goed georganiseerd, signaleert WRR. Die raadt de overheid aan om te investeren in multidisciplinaire teams en ambtenaren ‘slimmer te rouleren’. Ook de ondersteuning van Kamerleden en gemeenteraadsleden kan beter, die is nu ‘relatief mager’, klinkt het.
Strategisch denkvermogen
Voor grote vraagstukken, zoals veiligheid en klimaatverandering, zou de overheid het eigen ‘strategisch denkvermogen’ moeten vergroten. Daartoe moeten specialisten die voor bijvoorbeeld het Rijk werken ruimte krijgen om alternatief beleid te bedenken, ‘zonder te worden beperkt door de politieke opportuniteit van het moment’. Van externe deskundigen moet wel gebruik worden gemaakt, ook om belangrijke perspectieven te vernemen, maar dat kan ‘selectiever en strategischer’ dan nu gebeurt.
In het rapport pleit WRR ook voor visie op de langere termijn. “Een overheid die vooruit denkt, kijkt daarom niet alleen naar welke deskundigheden zij vandaag in huis moet hebben, maar ook naar welke morgen of overmorgen wellicht nodig zijn.” Omdat kennis zich steeds blijft ontwikkelen, is het ook wenselijk dat overheden blijven leren.
‘Oververhitte blaampraktijken’
Tot slot is realisme belangrijk. “Wees realistisch en eis niet het onmogelijke”, adviseren de opstellers van het rapport zowel bestuurders en ambtenaren als de politiek en de media. Zelfs de meest deskundige overheid ‘is niet onfeilbaar’. WRR vindt dat ruimte om te experimenteren bescherming verdient tegen ‘overspannen verwachtingen, opgepompte prestatie-eisen en oververhitte blaampraktijken’.
