Geef ruimte aan voorlopers
Een jaar of twee geleden volgde ik de collegereeks ‘Sustainability voor de Food & Agribusiness’ aan de Nyenrode Business Universiteit. Een reeks colleges waarin experts hun visie delen en vanuit hun ervaring vertellen over de belangrijkste principes en inzichten. Experts met een missie om gedreven het huidige voedselsysteem te veranderen naar een duurzamer, gezonder en diverser systeem. De inhoudelijke discussies met een diversiteit aan mededeelnemers, van tomatenteler of melkveehouder tot bankmedewerker, maakten het extra interessant. Ik raad iedereen die iets te maken heeft met ons voedselsysteem aan om eens deel te nemen.
Niet weer een oproep tot minder stikstof
Een van de sprekers was Frederike Praasterink, die haar visie deelde als lector aan de HAS Hogeschool. Daar liet ze al zien hoe diepgeworteld onze voedselpatronen en systeemstructuren zijn. In deze editie lees je een interview met haar en collega onderzoeker Bram van Helvoirt over het onderzoeksprogramma ‘Transitie naar een duurzaam voedselsysteem’. Het programma kijkt niet alleen naar de landbouw, maar naar het hele systeem: hoe we produceren, verhandelen, eten en waarderen. Wat mij opvalt is de poging om echt een laag dieper te gaan. Niet weer een oproep tot minder stikstof of meer kringloop, maar vragen als: hoe is ons systeem zo geworden, en wat houdt het in stand?
Ik vind dat verfrissend. We zijn vaak bezig met symptoombestrijding. Terwijl we ergens ook wel weten dat er meer moet gebeuren. Tegelijk denk ik ook: pas op dat je mensen niet kwijtraakt. Want hoe logisch of goed onderbouwd je verhaal ook is, het zijn uiteindelijk ondernemers, beleidsmakers en consumenten die de verandering moeten dragen.
Organiseer het gesprek, niet alleen over kosten, maar ook over waarde
Het huidige systeem is ingericht op efficiëntie en productie, met als resultaat goedkoop voedsel, maar ook grote druk op bodem, biodiversiteit en boer. Het moet zeker anders, maar wel stap voor stap. Anders haakt iedereen af. Dus geef ruimte aan voorlopers, zorg voor tijd en perspectief voor de rest. En organiseer het gesprek, niet alleen over kosten, maar ook over waarden. Wat vinden we belangrijk aan ons voedsel? Wat mag het kosten? En wie draagt die kosten?
De wil om bruggen te bouwen
In dit soort discussies is het makkelijk om vast te lopen in tegenstellingen. Boeren en tuinders versus consumenten. Markt versus overheid. Maar wat dit interview laat zien, is dat het ook anders kan. Met open vragen, oog voor realiteit en de wil om bruggen te bouwen.
De tuinbouw laat al zien dat het anders kan. Het verwaarden van reststromen naar bouwmateriaal of humane voeding, geothermie die kassen én huizen verwarmt en circulaire kassen. Deze praktijkvoorbeelden tonen aan dat efficiëntie hand in hand kan gaan met duurzaamheid. Laten we deze voorlopersrol erkennen en ondersteunen om innovaties verder te kunnen uitrollen. Tegelijk is het belangrijk dat telers een eerlijke prijs krijgen voor hun duurzame producten, en dat consumenten duidelijk zien hoe hun keuzes bijdragen aan een duurzamer voedselsysteem. De overheid moet experimenteren mogelijk maken, maar eerst maar eens nieuwe verkiezingen.
