Blauwe bessen met hepatitis A. Iedereen had het erover. Albert Heijn haalde grote hoeveelheden uit de schappen. Begrijpelijk, want hepatitis A is een nare leverinfectie. Sommige mensen worden er flink ziek van.
In mijn werk zie ik echter ook steeds vaker terugroepacties – ofwel recalls – waarbij je je afvraagt: was dit nou echt nodig? Zoals een roombroodje met het etiket van een kokosmakroon. Of een terugroepactie van duizenden kilo’s vlees, terwijl uit een uitgebreide risicobeoordeling blijkt dat er geen enkel gevaar is voor de volksgezondheid. Toch volgt dan een volledige terugroepactie, al dan niet op bevel van de voedselautoriteit NVWA en onder dreiging van zware sancties.
Alarmsignaal
Voor de buitenwereld is een recall vaak een alarmsignaal. Voor mij voelt het steeds vaker als een ritueel. We halen hele partijen levensmiddelen uit de handel. Dikwijls terecht. Vaak begrijpelijk. Maar soms ook evident onnodig.
Wat in de afweging om wel of niet te recallen vaak onderbelicht blijft, is de beoordeling van de vraag of het product ook daadwerkelijk onveilig is. Zo betekent een geringe overtreding van een voorschrift over bijvoorbeeld residuen niet automatisch dat het eindproduct onveilig is. Er zijn verschillende factoren waarmee rekening moet worden gehouden, waaronder de normale omstandigheden van gebruik door de consument.
Toch zie je in de praktijk dat die inhoudelijke beoordeling niet altijd de doorslag geeft. Bij een mogelijk onveilig product laten de Europese regels expliciet ruimte voor een risicobeoordeling, maar hier in Nederland wordt daar – zowel door de NVWA als door de rechters – vaak weinig tot geen gewicht aan gegeven. Hierdoor lijkt in Nederland, in tegenstelling tot veel andere EU-lidstaten, bij de geringste afwijking al snel een recall geboden. De vraag of een product daadwerkelijk onveilig is, raakt daardoor ondergesneeuwd.
Reflex
Voedselveiligheid is essentieel voor de volksgezondheid en voor de betrouwbaarheid van Nederlandse levensmiddelen die internationaal uitstekend staan aangeschreven, mede om hun hoge kwaliteit. En niemand is tegen veilig voedsel.
Tegelijkertijd bekruipt me het gevoel dat we in Nederland soms te snel in de recall-reflex schieten. Een recall is namelijk niet alleen een signaal van zorgvuldigheid, maar ook een ingreep met serieuze gevolgen: voedselverspilling, hoge kosten en een die impact op een zorgvuldig opgebouwde reputatie heeft. Dit vereist dat we soms een stap terugzetten om goed te kijken naar de werkelijke gevolgen – en niet alleen naar de procedure.
