PBL maakt voorbeeld van klimaatneutrale kassen

Het op voorhand uitsluiten van sectoren maakt het bereiken van klimaatneutraliteit in Nederland in 2050 bijna of zelfs helemaal onmogelijk. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL ziet nog wel degelijk een rol weggelegd voor de glastuinbouw.

Het PBL rekende de haalbaarheid van het klimaatneutraal opereren van ruim dertig sectoren door, waaronder de land- en tuinbouw en daarnaast nog eens de glastuinbouw apart. Deze prominente rol in dit rapport komt omdat de sector mogelijk al eerder dan in 2050 klimaatneutraal is.

Bij het streven naar een klimaatneutraal Nederland is het geen kwestie van of-of, maar van en-en, stelt het PBL. “Gezien de onzekere beschikbaarheid van energiebronnen en technieken zijn alle bouwstenen nuttig en nodig, ook meer controversiële opties zoals de inzet van biogrondstoffen, afvang en opslag van CO₂ en aanpassingen in de landbouw en het landelijk gebied. Het op voorhand uitsluiten van sectoren maakt het bereiken van klimaatneutraliteit in Nederland in 2050 bijna of zelfs helemaal onmogelijk.”

Geen krimp kassenareaal

Het PBL is zich ervan bewust dat de glastuinbouw onder een vergrootglas ligt. Het stelt echter in zijn rapport dat de praktijk uitwijst dat er voor veel producten mogelijkheden zijn voor een concurrerende teelt met glastuinbouw in Nederland. Het PBL wil in het rapport niet weten van krimp en gaat uit van een gelijkblijvend glastuinbouwareaal. Dat er in Nederland een concurrerende teelt van veel producten mogelijk is, komt volgens de onderzoekers omdat veel concurrerende landen met andere knelpunten te maken hebben, zoals beperkte toegang tot water en tot geavanceerde technologie.

In grootschalige vertical farming heeft het PBL geen fiducie. Daarvoor lijken toepassingsmogelijkheden hiervoor beperkt. De verregaand geoptimaliseerde conventionele kassen vormen voor het PBL daarom het uitgangspunt voor het toekomstbeeld. Wel zijn diverse vormen van energiebesparing en verduurzaming van de warmtevoorziening mogelijk.

Rol WKK uitgeteld

Het PBL benadrukt het belang van energiebesparing met onder meer ledlampen, scherming en eventueel ook extra isolerend glas. Blijft staan dat er ook behoefte blijft aan verdere energiebesparing door simpelweg een lager gebruik. Op termijn ziet men geen rol meer voor WKK-gasmotoren. “Het is weliswaar mogelijk die te verduurzamen met hernieuwbare brandstoffen als biogas of waterstof, maar die brandstoffen zijn schaars.” De verwachte bron van warmte voor telers wordt een ‘mix van technieken’ zoals geothermie, (grootschalige) warmtenetwerken op (rest)warmte van diverse (industriële) bronnen, elektrificatie middels warmtepompen met diverse technische configuraties (vooral met warmte-koude opslag) en eventueel e-boilers, somt het PBL op.

CO2-benuttingsgraad verhogen

Cruciaal is verder CO2. Als telers die niet meer zelf opwekken, moet het van externe bronnen komen. Wat dat betreft zou afvang uit de lucht veel potentie hebben. Het PBL ziet scenario’s waarin er in andere sectoren CO2 overblijft waar de glastuinbouw goed gebruik van kan maken tegen relatief beperkte kosten. Of opties die wel met hoge kosten gepaard gaan als Direct Air Capture, waarbij CO2 uit de lucht wordt afgevangen. Volgens de onderzoekers ligt het voor de hand eerst te zorgen om de CO2-benuttingsgraad te verhogen en het huidige verlies van 95% in een kas omlaag te brengen. “Dat kan ook een extra impuls geven aan warmte-koudeopslag ten opzichte van aardwarmte, omdat dit mogelijkheden biedt de kas te koelen met minder ventilatie.”

Mede-auteur: Peter van Leth