De ToBRFV-variant van het vaccin dat telers gebruikten na de uitbraak van de tomatenziekte in Nederland is snel verspreid. De eerste ToBRFV-varianten die uitbraken in Nederland veroorzaakten, zijn allang verdrongen.
In het Jaarbeeld 2024 wijst de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op een eigen publicatie die eerder dit jaar verscheen. Dat is onder de vlag van het Nederlands Instituut voor Vectoren, Invasieve planten en Plantgezondheid (NIVIP), onderdeel van de NVWA. Daarin wijst de organisatie onder meer op het effect van het illegaal vaccineren van tomatenplanten.
In 2021 werden de varianten die voor vaccinatie zijn gebruikt alleen in Nederland en België gevonden. In 2024 werden deze varianten ook gevonden in Frankrijk, Duitsland, Spanje en Verenigd Koninkrijk. Deze varianten vond de NVWA ook bij het justitieel onderzoek naar illegaal gebruik van vaccins in 2022. De NVWA trad op tegen het vaccineren. Het was illegaal en bovendien leek het de NVWA niet om een zwakke stam te gaan.
Vruchten grotere bron
De illegale vaccinatie van planten heeft tot internationale verspreiding van deze variant geleid, stelt de NVWA. Ook omdat export van besmet fruit als een steeds belangrijker besmettingsbron wordt gezien, kan vaccinatie zo ook telers in verre exportmarkten besmetten. De NVWA komt tot deze conclusies uit genetisch data-onderzoek in een databank. Daarin verzamelt de NVWA ToBRFV-varianten uit de hele wereld. Zo kan de NVWA ook voorzichtig zeggen dat de varianten waarmee in Nederland (en daarbuiten) werd gevaccineerd een oorsprong in Mexico lijken te hebben.
Nieuwe afhandeling uitbraken
In het jaarbeeld stelt de NVWA ook dat er een vernieuwde afhandelingsorganisatie is voor ernstige uitbraken (Q-organismen). “Binnen de afdeling Expertise zijn we de afhandeling van Q-meldingen procesmatig aan het implementeren binnen het publiek belang Plantgezondheid. Binnen dit proces zijn de afdelingen Expertise, Inspectie en NIVIP de belangrijkste actoren. De afhandelingsorganisatie is gepositioneerd binnen de afdeling Expertise, team Toezicht en Uitbraken”, zo licht de NVWA toe.
Het NIVIP-onderdeel van de NVWA speelt een steeds belangrijkere internationale rol in het verspreiden van kennis over uitbraken. Het NIVIP kon met toegepast onderzoek aantonen dat het verantwoord is enkele Q-organismen te dereguleren. Daardoor verdween de bestrijdingsplicht voor deze uitbraken. De Europese Commissie en EU-lidstaten gingen daarin mee. Verder geeft het NIVIP opleidingen voor inspecteurs en aan laboratoria van andere EU-lidstaten en daarbuiten.