Er moet nog een klap op worden gegeven, maar de blauwdruk ligt er. Het pachtstelsel gaat op de schop. Staatssecretaris van LVVN Jean Rummenie wil afmaken wat zijn voorgangers begonnen. Al sinds Carola Schouten wordt gesleuteld aan een nieuwe pachtwet. Piet Adema voerde twee jaar geleden de druk op. Als pachters en verpachters geen akkoord zouden bereiken, zou hij een eigen voorstel indienen. Die kans kreeg hij niet meer.
In Rummenies ontwerp voor het nieuwe pachtbeleid zitten twee centrale uitgangspunten: meer flexibiliteit en rendement voor de verpachter, en meer langetermijnzekerheid voor de pachter. Een sterke combinatie.
Dat is nodig ook, want het aandeel reguliere pacht neemt al jaren af. In 2008 viel nog bijna 75% van de pacht onder dit regime; in 2024 is dat gedaald tot minder dan 50%, blijkt uit cijfers van statistiekbureau CBS. De geliberaliseerde pacht, met kortere looptijd en vrije prijsvorming, wint terrein: van 4% in 2008 naar 43% vorig jaar. Vooral in Limburg, Noord-Brabant, Gelderland en Utrecht is deze vorm dominant geworden. Niet iedereen is blij met die trend.
Langdurige pacht aantrekkelijker maken
Rummenie wil met nieuwe pachtvormen korte pacht strakker reguleren en langdurige pacht aantrekkelijker maken. Het prijsstelsel wordt omgegooid: langdurige pacht krijgt ruimte, terwijl korte pacht aan banden wordt gelegd. Voor alle pachtvormen – behalve teeltpacht – komt een zogeheten bedrijfsmatigheidstoets, bedoeld om te voorkomen dat grond uit de productie verdwijnt.
Nieuw is de duurzame langlopende pacht met een looptijd van 24 jaar. Na deze periode heeft de verpachter de handen vrij. Voor teeltpacht komt een lijst van gewassen waarvoor deze pachtvorm mag worden gebruikt. Om het verschil tussen erfpacht en pacht te behouden, mikt de staatssecretaris op verlenging van de duur van erfpachtcontracten tot 35 jaar.
Rummenie stuurt het wetsvoorstel gebaseerd op deze blauwdruk na de zomer naar de Tweede Kamer. De discussie zal niet zozeer over de hoofdlijnen gaan, maar over de details. Wat houdt de bedrijfsmatigheidstoets in? De bewindsman is hier niet echt duidelijk over. Hij noemt alleen enkele formele momenten, zoals het bereiken van de pensioenleeftijd van de pachter. En is een termijn van 24 jaar haalbaar en wenselijk voor jonge boeren én verpachters? Hoe wordt misbruik van het systeem voorkomen? Ook de nieuwe systematiek van de pachtnorm zal gevoelig liggen.
Aanpakken
De bal ligt straks bij de nieuwe Kamer, maar nog langer praten is geen optie. De urgentie neemt toe en het draagvlak is er. Aanpakken dus — dan kan de vernieuwde pachtwet mogelijk in 2026 al in werking treden.
