Inspectie SZW: Glas opener dan vollegrond
De inval in Linne op een teeltbedrijf met asperges brengt iets aan het licht. Waar Glastuinbouw Nederland voortvarend werkt aan veiligheid voor personeel en eerlijk werk, mist de Inspectie SZW die inzet bij vertegenwoordigers van de vollegrondsteelt. Bij risicogericht inspecteren ligt de aandacht daardoor meer op die teelten. Inspectie SZW zoekt juist die partnerschappen en wil bovendien de margediscussie helpen aanzwengelen.
Het aspergeseizoen is vrijwel ten einde. Dat weet ook de Inspectie SZW die deze teelt in het jaarplan opnam als risicosector. Dat betekent meer controles op het naleven van de arbeidswetten. Jane Tijssen is vijf jaar programmaleider Agrarisch en Groen van de Inspectie SZW. Bij het einde van het aspergeseizoen stoppen ook inspecties daar. De einddatum is nog niet helemaal zeker. Tijssen: “Ik heb begrepen dat geprobeerd wordt de teelt met een week te verlengen door het koude voorjaar.”
In 2020 hadden we een andere aanpak dan normaal door corona. We hebben veel bezoeken gedaan zonder te handhaven.
Jane Tijssen, Inspectie SZW
Inval niet gepland
De inval eind mei in Linne op een bedrijf met asperges had een andere aanleiding en was niet gepland. De gemeente Maasgouw werkte samen met de Inspectie SZW en de Vreemdelingenpolitie tijdens de controles. Eén keer overdag en een keer ’s avonds laat deden zij gezamenlijk een inval op het bedrijf. Bij de tweede inval werden vijftig Roemenen aangetroffen in niet-toegestane huisvesting (zie foto). Tijssen noemt deze recente inval ‘een grote zaak’, die veel capaciteit vraagt. Burgemeester Stef Strous van Maasgouw noemde eerder de situatie mensonterend.
Of er boetes volgen of een strafzaak, is nog niet helder. Op dit moment onderzoekt de Inspectie SZW de administratie van het bedrijf en analyseert ze de verhoren van de ondervraagde Roemenen. Tijssen: “Een aantal zaken wordt nog uitgezocht, zoals onderbetaling, maar op dit moment kunnen we nog niet zeggen wat de stand van zaken is.”
LLTB: Inzet op huisvesting is er
Na twee aspergebedrijven waar illegaal in Nederland werkzame Oekraïners werden aangetroffen, sloegen de media vooral aan op de ruim vijftig Roemeense arbeidsmigranten, die bij een teler in het Midden-Limburgse Linne werden aangetroffen. De betreffende teler moest de mensen per direct elders onderbrengen, gezien de ontoereikende omstandigheden ter plekke.
‘Eenzijdig verhaal in de media’
“Het verhaal wordt natuurlijk wel erg eenzijdig verteld in de media”, aldus de teler. Op advies van het LLTB-bestuur, dat bij hem op bezoek kwam toen de ophef losgebarsten was, geeft hij verder geen commentaar. De LLTB bracht naar buiten toe geschrokken te zijn van de berichten in de media over de wanpraktijken rondom de huisvesting van internationale werknemers in Linne. “Wij doen er alles aan om onze leden te ondersteunen om aan de regels voor huisvesting te voldoen, op de eerste plaats omdat onze werknemers het natuurlijk bij ons naar hun zin moeten hebben”, aldus bestuurder Susanne Görtz.
Geen naming and shaming
De zaak in Linne werd naar buiten gebracht door de gemeente in overleg met de Inspectie SZW. Op 7 mei was er een persbericht van de Inspectie SZW over illegale arbeid op een ander aspergebedrijf in Brabant. Bijna een jaar geleden verscheen ook een persbericht over de zevendaagse werkweek bij een aspergeteler in Noord-Brabant.
Er zit geen patroon in die persberichten, laat de Inspectie SZW weten. De Inspectie wil transparant zijn over haar werk. De berichten zijn zo geschreven dat een bedrijf niet te herleiden is. In de praktijk is het bedrijf echter snel bekend en is schade onherroepelijk. Soms gebruikt de Inspectie SZW ook de term groentebedrijf of agrarisch bedrijf, of vermeld de Inspectie alleen de provincie. In het jaarverslag schrijft de Inspectie dat er een signaalfunctie uitgaat van grote invallen. Op niet-bezochte bedrijven heeft dat ook impact. Publiciteit heeft daarmee dus een doel.
In het jaarplan van de Inspectie SZW is dit jaar speciale aandacht voor vollegrondsgroenten, glastuinbouw én fruit. Dat is niet ongebruikelijk, zegt Tijssen. Ligt het aantal inspecties dan vast per teelt? “Het aantal inspecties staat niet in het jaarplan. We hebben wel ongeveer in ons hoofd wat we willen bereiken, maar bijvoorbeeld een zaak als Linne betekent wel wat voor onze organisatie. Dat legt wel capaciteit vast.”
Vollegrondssector blijft achter
Tijssen wil graag wijzen op de verschillen tussen glastuinbouw en vollegrondsgroenteteelt. “Ik zie in veel sectoren zoals de glastuinbouw dat zij actieve verantwoordelijkheid nemen. Dat een plan gemaakt wordt voor veilig en eerlijk werk en dat gepoogd wordt leden mee te krijgen. Zij hebben daar ook iemand voor in dienst. Voor de aspergeteelt heb ik in mijn netwerk geen aspergekoepel zitten om gesprekken te voeren waar het beter kan en hoe dat dan moet.” Kan dat veranderen door het samengaan van de vakgroepen vollegrond en akkerbouw bij LTO? Tijssen: “Mogelijk, maar ook binnen LTO zijn er verschillen tussen afdelingen.”
Overleg kan ook helpen om de kwestie van de hoge kostprijs aan te wakkeren. In het jaarverslag van de Inspectie SZW staat dat in landbouw eerlijk werk in het gedrang komt door de voortdurende druk op (loon)kostenreductie, veroorzaakt door ‘sterke concurrentie en onder druk staande prijzen.’ Tijssen noemt het ook de rol van de inspectie om ‘zorgwekkende signalen naar buiten te brengen’.
Watergemeente had focus niet op huisvesting
De gemeente Maasgouw met de kern Linne ligt aan de Maas in Midden-Limburg. Op een kaartje is te zien hoe 80% van het gebied blauw kleurt. Maasgouw heeft geen overwegend agrarische functie. Dat is belangrijk om te weten als achtergrond bij de zaak over de huisvestingskwestie van vijftig Roemenen in Linne. Er is misschien de indruk ontstaan dat Maasgouw niets doet met huisvesting, waardoor dit kon gebeuren, ‘maar’ zegt een woordvoerder. “We hebben relatief een heel kleine agrarische sector. We hebben nooit aanwijzingen gehad dat er iets mis was. In dit expliciete geval wel.”
Weinig instrumenten om op te treden
Burgemeester Stef Strous toonde zich geschokt over de huisvesting. Hij sprak zelfs met Emile Roemer over Roemer-aanbevelingen, maar de gemeente heeft niet veel instrumenten om op te treden, laat een woordvoerder weten. Strous wil beter overleg met buurtgemeenten en LLTB over huisvestingskwesties, om meer grip te krijgen. Registratieplicht bij de gemeente verandert niets voor deze piekarbeiders. “Er zijn ook weinig agrarische bedrijven. De gemeente heeft slechts een rol in toezicht op het bouwbesluit, brandveiligheid, het bestemmingsplan en de algemene plaatselijke verordening. Dat is geen sluitende aanpak.”
De gemeente dwong de werkgever een einde te maken aan de huisvesting via een dwangsom. Vervolgens was de gemeente twee weken bezig om de werknemers te zoeken. Of ze nog voor dezelfde teler werken, is onbekend. De volgende keer wil de gemeente dat de werkgever de juiste huisvesting aantoont . Hier is een les geleerd door de gemeente, aldus de woordvoerder.
Inspectie en plantenziekte
Het inspectiejaarplan richt zich dit jaar dus ook op glastuinbouw. De inspecteurs kijken sinds enkele jaren tegelijk naar veiligheid en eerlijk werk. Vorig jaar werd in glastuinbouw nog een project geschrapt door corona.
Maar wat gebeurt er als glasbedrijven niemand toelaten vanwege plantenziektes? Is het tomatenvirus ToBRFV aanleiding om tomatenbedrijven te ontzien dit jaar? Dat weten we nog niet, zegt Tijssen. “We houden altijd rekening met gevoelige bedrijven. We komen ook op varkensbedrijven bijvoorbeeld. In principe hebben wij het recht binnen te komen, maar we willen afstemmen met NVWA wat wel of niet kan. We moeten de focusgroepen nog samenstellen, wellicht dat tomatenbedrijven er niet bij zitten dit jaar.” Ook binnen de inspectie kijken eigen risicodiensten naar zo’n besluit. Ze wegen zaken als inspectieresultaten in die branche af en het aantal werknemers.
Hoe kijkt Tijssen naar de discussie over hoogtes van boetes? Een aantal bedrijven in de tuinbouw kreeg sinds de aangescherpte fraudewet in 2013 tonnen boetes of hoger. Sinds de toeslagenaffaire ligt dat meer onder het vergrootglas. Tijssen kent de discussie, maar wijst erop dat de minister de boetenormbedragen bepaalt. Het boetebureau van de Inspectie SZW legt de boetes op, op basis van de overtredingen die de inspecteurs constateren. Ook daar is ze niet bij betrokken.
Minder handhaving in coronajaar
De inspectiecijfers over 2020 in Agrarisch en Groen laten een ongewoon beeld zien door corona. Er zijn meer bedrijven bezocht, maar de handhavingscijfers liggen lager dan normaal. Waar bij 50% van de bedrijven normaal een vorm van handhaving wordt opgelegd, was dat in 2020 maar 36%. Tijssen: “In 2020 hadden we een andere aanpak dan normaal door corona. We hebben veel bezoeken gedaan zonder te handhaven. We wilden vooral kijken hoe het met de mensen ging. Of de arbeidsmigranten een veilige werkomgeving hadden.” In totaal zijn vorig jaar 125 bedrijven bezocht in Agrarisch en Groen.
Loopt dat aantal op door capaciteitsuitbreiding bij de inspectie? Veel inspecteurs zitten nog in opleiding, zegt Tijssen. “Maar het effect van extra inspecteurs op Agrarisch en Groen zal beperkt zijn.”
Geen uitbuiting
In de laatste vijf jaar zag Tijssen zaken veranderen en verbeteren. De professionaliteit is toegenomen bij partijen als Glastuinbouw Nederland en Stigas. Professionalisering betekent niet dat grote teeltbedrijven het beter voor elkaar hebben dan kleine. Dat durft Tijssen met vijf jaar ervaring niet te claimen.
Het gaat vooral om de brancheorganisaties. Met Stigas heeft Tijssen elke zes weken overleg. Daarbij worden ‘wederzijds signalen uitgewisseld.’ Dat overleg met brancheorganisaties was ook de lijn van inspecteur-generaal van de Inspectie SZW, Mark Kuipers. Hij vertrok recent, maar die lijn wordt niet verlaten.
Die laatste vijf jaar is misschien veel verbeterd op tuinbouwbedrijven, maar excessen blijven optreden, weet Tijssen. Ze gebruikt dat woord. Er wordt elders al snel over uitbuiting gesproken. De Inspectie SZW gebruikt die term alleen in strafrechtelijk verband. Tijssen: “We gebruiken de definitie uit het wettelijk strafboek, maar de media gebruikt de term sneller.”
Ook SER omarmt adviezen Roemer
Vorig jaar om deze tijd kreeg Emile Roemer van minister Wouter Koolmees het verzoek om het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten te leiden. In het najaar kwam Roemer met adviezen, waar zowel de minister als de Tweede Kamer zich grotendeels goed in konden vinden. In het twee weken geleden door de Sociaal Economische Raad uitgebrachte advies over de arbeidsmarkt stelde dit zeer gezaghebbend adviesorgaan van de overheid – bemand door onder meer werkgevers- én werknemersorganisaties – dat ‘Roemer’ onverkort moest worden uitgevoerd.
Als een nieuw kabinet dat inderdaad gaat doen, betekent dat dat uitzendbureaus weer gecertificeerd moeten zijn, dat er voor alle binnenkomende arbeidsmigranten een sluitende, wettelijke registratie door Rijk en gemeente moet komen en dat de huisvestingskeurmerken SNF en AKF ineengeschoven moeten worden en tot standaard verheven voor alle Nederlandse gemeenten. Dat betekent onder meer maximaal één persoon of stel per slaapkamer en ten minste 15 vierkante meter leefruimte per persoon.
Medeauteur: Ton van der Scheer
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht