ACM beboet waspeenhandelaren die markt verdeelden

De bedrijven Laarakker, Van Rijsingen en Veco uit Nederland en Verduyn uit België zetten in 2008 afspraken op papier over het verdelen van de markt voor waspeen en Parijse worteltjes. De afspraken hielden in dat Veco zich tien jaar lang niet bezig zou gaan houden met teelt, verwerking en verkoop van waspeen. Het bedrijf uit de Noordoostpolder is van oudsher gespecialiseerd in de ronde Parijse worteltjes die vooral op de Duitse markt populair zijn.

In de afspraken die de vier op papier zetten en ondertekenden was ook een compensatie voor Veco voorzien. Per jaar zou het bedrijf € 90.000 uitbetaald krijgen. Daarnaast hebben Laarakker en Veco een aanvullende afspraak gemaakt over de verkoop van Parijse wortels aan Duitse industriële afnemers. Zij spraken af dat Laarakker Parijse wortelen mocht leveren aan Duitse afnemers, onder de voorwaarde dat deze zo veel mogelijk ingekocht werden bij Veco.

In 2020 ‘signalen’, in 2021 invallen

De Autoriteit Markt en Consument kreeg in 2020 signalen dat een dergelijke afspraak zou hebben gespeeld. Dat leidde in 2021 tot invallen bij de vier betrokken bedrijven. Het Noord-Limburgse Laarakker en het West-Vlaamse Verduyn bekenden al tijdens het onderzoek dat ze inderdaad deze marktafspraken hadden gemaakt. Ook de andere twee bedrijven hebben aan het onderzoek meegewerkt.

Klassiek geval van kartelvorming

De hoogte van de uiteindelijke boete is door die medewerking en door het feit dat de vier partijen niet in beroep gaan tegen het besluit van de ACM, aanmerkelijk verlaagd. “Het is een klassiek geval van kartelvorming”, aldus een woordvoerder van de kartelwaakhond. “Je maakt het anno 2023 niet meer zo snel mee dat er daadwerkelijk afspraken op papier staan en nog in de administratie gevonden kunnen worden.”

Veco ook al in zilveruitjeskartel

Veco wordt door de ACM in verhoogde mate verantwoordelijk gehouden. In 2012 werd dit bedrijf betrapt en beboet voor zijn rol in een zilveruitjeskartel. Het feit dat ze toen niet openheid van zake hebben gegeven van de op dat moment lopende soortgelijke afspraken op de markt voor worteltjes, komt ze op een hogere boeteberekening te staan. De andere bedrijven zouden volgens de standaard berekening van maximaal 10% van de jaaromzet plus een factor van 0 tot 50% naar gelang de ernst van de feiten tot wel tien keer meer hebben moeten betalen dan het uiteindelijke boetebedrag van € 500.000 voor deze drie bedrijven.

Veco kreeg de hoogste ernstfactor van 50% opgelegd en kreeg uiteindelijk maar 10% korting vanwege medewerking. Het moet € 1.159.000 ophoesten. De vier bedrijven geven geen van vieren commentaar op de zaak. De ACM heeft geen aanwijzingen dat de marktafspraken na 2018 nog zijn verlengd.

Waspeen niet zo grote markt

Ook bij telers is er niet de indruk dat er voor 2008 of na 2018 veel veranderde op de markt van waspeen voor de industrie. “Het is een niet zo grote markt”, stelt directeur Cees Geven van telerscoöperatie De Schakel in Helmond. Zo’n 80 tot 90 van de leden van De Schakel telen waspeen en Van Rijsingen, voorheen Rijko, is de handelspartner van al die telers. “Maar wij zijn op geen enkele manier bij deze zaak betrokken”, benadrukt Geven.

Het areaal waspeen in Nederland loopt eerder iets terug dan dat er groei in zou zitten volgens Geven. “Het wordt beperkt door het beschikbare areaal zandgrond en door het aantal handelspartijen dat heeft geïnvesteerd in waslijnen. Door die investering is het sowieso niet zo eenvoudig om tot deze markt toe te treden.”

Geen negatieve impact op telers

Het door de ACM beboete kartel is volgens Geven in elk geval niet ten nadele geweest van de telers. Doordat handelspartijen minder met elkaar concurreren richting de eindafnemers, ontstaat er ook minder druk op de prijzen die die handelspartijen aan hun telers kunnen uitbetalen.

Vigef verrast, geen weet van claim

De benadeelde afnemers zouden wel alsnog schade kunnen gaan claimen bij de vier handelsbedrijven. Bij de Vereniging van de Nederlandse Groenten- en Fruitverwerkende Industrie is echter nog niets bekend van een dergelijke actie. “We hebben het nieuws ook pas net vernomen”, aldus een woordvoerder van de Vigef.