Waarom het gas in Nederland het duurst is

Gisteren sprongen talloze media in het gelid om het nieuws te brengen dat Nederlandse huishoudens veruit het meeste moeten betalen voor hun gas. Het gaat daarbij om de gasprijs die particulieren hier moeten betalen als ze nu een contract afsluiten. Zowel de kale gasprijs als de uiteindelijke prijs met alle belastingen en transportkosten is in Nederland hoger dan overal elders in Europa, blijkt uit de cijfers van de Household Energy Price Index.

Onverklaarbaar uit vraag en aanbod?

Als werkelijk alleen het vrije samenspel van vraag en aanbod deze marktprijs zou bepalen, dan lijkt dit onverklaarbaar. Immers, als er één land in Europa is waar het gas onbelemmerd door pijpleidingen alle kanten op kan stromen, dan is het Nederland. Wij wilden de gasrotonde van Europa zijn, nog toen we zelf volop gas exporteerden, maar ook toen we de gaskraan in Groningen dicht begonnen te draaien maar toch graag ‘gashub’ wilden blijven.

Gas bereikt ons dus vanuit alle windstreken en kan ook vanuit Nederland alle kanten op. Die juist voor Nederlandse huishoudens recordhoge gasprijs kan dus niet een probleem zijn van beschikbaar aanbod. Vragen wij dan meer?

Rest modderde met olie en kolen

Nederland ís sinds een halve eeuw gasgebruikersland bij uitstek. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw werd elk gezin aan het gas aangesloten. En daarnaast ook elke glastuinder. Waar de rest van Europa nog lang aanmodderde met steenkool en stookolie.

Maar gaandeweg ging heel Europa om. Mede doordat Nederland als producent en aanbieder zo goed was in het verkopen van de voordelen van ‘ons’ gas. En de laatste jaren ook omdat gas de ideale tussenstap bleek om eerst van de veel vervuilender steenkool en bruinkool af te geraken en nu en straks aan de Europese CO2-uitstootdoelen te kunnen voldoen.

Vraag nam toe maar ook weer af

Toen vorig jaar de gasprijzen begonnen op te lopen, werd dat eerst nog verklaard vanuit de oplopende vraag. Zon en vooral wind lieten het in 2021 nogal eens afweten. En behalve steenkool werd ook kernenergie afgebouwd en was dus meer gas nodig voor het opwekken van stroom. Maar die vraag liep ook weer niet zo hard op dat dat een verdubbeling en uiteindelijk een vertienvoudiging van de gasprijs kon verklaren. Ondertussen is de vraag juist afgenomen, ook door die almaar stijgende prijzen. Juist in Nederland is de door de EU gevraagde besparing in het gasgebruik allang gehaald.

Gas blijft pieken, ook vandaag

Maar ook al is die gasprijs voor nieuwe contracten al bijna een jaar lang feitelijk onbetaalbaar en is het aantal transacties dat voor die prijs wordt afgesloten nog veel harder teruggelopen dan ons daadwerkelijk gebruik (dat deels ook nog tegen eerder afgesloten contractprijzen wordt afgerekend), toch blijven de prijzen maar stijgen. Gisteren kwam er in één klap weer 12 cent bij. En vanochtend nog eens 9 cent.

Alleen het afknijpen van de aanvoer door de Russen kan niet de verklaring zijn. En al zeker niet voor het feit dat juist in Nederland de huishoudens zoveel kwijt zijn, terwijl in buurlanden België en Duitsland men nu nog een nieuw gascontract kan afsluiten met daarin een kale gasprijs die bijna twee keer zo laag is.

Omdat Nederlander geen kant op kan

Dat zou komen doordat Nederlandse energieverkopers marktprijzen sneller doorberekenen aan hun klanten, tekent het FD op uit de mond van ‘experts’. Maar, als dat inderdaad zo is, waar komt dát dan weer door? Vermoedelijk toch omdat wij, vrije energiemarkt of niet, als verstokte gasgebruikers geen kant op kunnen, grondig verwend als we al een halve eeuw zijn door de zo vanzelfsprekende beschikbaarheid van ook nog eens meestal tamelijk goedkoop gas.

Glastuinbouw Nederland rekende deze week heel Nederland nog maar eens voor dat waar alle Nederlandse gebruikers vorig jaar nog € 8 miljard kwijt waren aan gas , dat volgend jaar € 80 miljard is. En of dat gas nou uit Rusland komt of niet, juist gasland Nederland krijgt de economische klappen.