Vertraging op onrustige groentemarkt

Nederland en België vormen één teeltgebied. De Belgische afzet is veelal collectief en via veilingen makkelijk in kaart te brengen. Daar valt iets op. BelOrta bracht haar resultaten van de areaalenquête recent naar buiten: Een krimp van vrijwel alle vollegrondsgroentegewassen. Onzekerheid over mestwetgeving lijkt daar debet aan. Voor een volledig beeld in België vroegen we naast BelOrta ook REO Veiling naar de verwachtingen. Commercieel directeur Dominiek Keersebilck vindt het vroeg om grote uitspraken te doen. “De versmarkt zal enkele procenten dalen. Of het 5% is, 10% of 14% zal zijn, is moeilijk te zeggen.” Die 14% komt niet uit de lucht vallen. Dat is de huidige daling die in het lopende winterseizoen met winterteelten zichtbaar is bij REO Veiling. De hogere prijzen bij bijvoorbeeld prei verbloemen de krimp vooralsnog in de omzetcijfers bij REO.

Moeilijker om aan land te komen

Toch noemt Keersebilck een aantal factoren die bepalend lijken en in ieder geval een zeer hoge vraag naar land veroorzaken. De teelt van graan, diepvriesgroente of industrie-aardappelen wordt aanlokkelijk gemaakt door hoge industrieprijzen. “We stellen vast dat bepaalde producenten eerder die teelten kiezen, hetzij door hun grond te verpachten of zelf te gaan telen.” Ook zijn de percelen dit voorjaar natter dan normaal. De vertraging in het seizoen zal doorwerken op alle facetten. Keersebilck: “Niemand heeft tot vorige week nog iets kunnen doen aan veldwerk. Het late zaaien en planten zal de productie bepalen die uiteindelijk mondjesmaat in de zomer van het land zal komen.”

Wettelijke regels

Naast de marktfactoren en overmatige neerslag, dringen wettelijke regels zich op aan de telers. De Rabobank verwacht dat Europa met GLB, de kaderrichtlijn water en Farm2Fork-beleid de teelten zal raken. Dat stelt senior-analist Cindy van Rijswick. “Vooral voor zandgronden zijn er behoorlijk wat regels. Voor Vlaanderen is eveneens de regelgeving rondom water knellend. Er zal in de toekomst minder grond beschikbaar zijn, maar voor welke gewassen dat dan ten koste zal gaan, is moeilijk te zeggen. Met de hoge grondprijzen gaat de voorkeur bij telers uit naar hoog salderende gewassen (aardappels, groenten en bloembollen) maar de nieuwe regelgeving dwingt eigenlijk juist tot extensivering en dus de teelt van meer rustgewassen als granen en vlinderbloemigen.” Een toekomstvisie, zoals bij glasgroente, heeft de Rabobank niet voor vollegrondsgroente.

Nederlandse telers zijn voorzichtiger

Welke effecten zijn in Nederland zichtbaar? Siem Beers, salesmanager Benelux bij zaadbedrijf Bejo, ziet trends in de zaadverkopen, zoals vroegere rassen en een krimp van de biologische teelt. Voor sommige gewassen gaan ook gestegen arbeidskosten nu meespelen. “Het is ook weer niet zo dat we krimp verwachten bij producten als bloemkool en broccoli. Telers zien hier stijgende kosten voor personeel en zullen niet direct inzetten op vergroting van het areaal, maar ook niet op krimp.” Bij spruitkool voorziet hij wel een krimp van enkele procenten.

In de bestellingen is wel het Nederlandse overheidsbeleid terug te zien. “Telers zijn heel voorzichtig. Je merkt dat ze ervan uit willen gaan dat het gewas voor 1 oktober van het land is, om hun Europese vergoedingen te krijgen. Er is een veranderde marktsituatie. We verwachten meer productie in de zomer en vroege herfst en minder in de late herfst. Dat betekent de verkoop van meer vroege rassen. Gelukkig hebben we voldoende zaad van vroege rassen van veel producten en bijvoorbeeld koolgewassen, of venkel en slasoorten.”

Dat telers 5% minder zaad bestellen door verplichte bufferstroken is Beers niet bekend. De mestwetgevingsregel om voor oktober te oogsten gaat wel de markt beïnvloeden. “Om die reden wordt wel minder besteld en ruiken ze kans in het buitenland. Vanaf oktober zullen inkopers meer uit Spanje moeten halen. Nederlandse telers breiden hun teelten ook uit in Zuid-Europa.”

Partijen hikken aan tegen kostprijsverhoging

Dan is er voor een aantal telers ook nog de commerciële onzekerheid. Beers: “Je merkt echt dat iedereen tegen een kostprijsverhoging zit aan te hikken, zowel supermarkten als industrie en telers. Ze zijn het niet zo snel met elkaar eens. Dat leidt tot vertragingen en andere areaalsverwachtingen. De teelt van winterpeen is veelal voor de vrije markt. Bij bloemkool en broccoli is veel op contract. Dan moeten ze het eerst eens worden. We werken veel met individuele telers. Veel afnemers wachten tot het laatste moment om contracten rond te maken. Dan moeten grote broccoli- en bloemkooltelers nog grond huren bij akkerbouwers. Het wordt moelijker om aan grond te komen.”

Keersebilck signaleert ook dat veel van het areaal groente nog geen vaste afnemer heeft. “De meeste telers kiezen voor daghandel. De veilingklok wordt in volume versterkt. Met zo’n vraagmarkt en dagelijks aanbod is de veilingklok een goed instrument. Ook retail lijkt er voor te kiezen de markt wat af te wachten.”

Keersebilck ziet ook iets anders. De retail staat open voor kleinere sorteringen, bijvoorbeeld bij rodekool. “Dat zien we ook vandaag al als een factor. Iedereen is vooral zoekende om zekerheid over product te krijgen. Het speelt vandaag een rol bij alle grote kopers. Prijs is belangrijk, maar beschikbaarheid lijkt belangrijker. Of het nu een droge zomer wordt of niet.”

In België is bovendien geruisloos een grote commerciële wijziging doorgevoerd. Veel bemiddelingscontracten, voor bijvoorbeeld één seizoen, worden niet meer landelijk afgesloten in de koepel LAVA. De veilingen sluiten deze contracten sinds oktober vorig jaar zelf af.

Biologische teelt loopt terug

Een onmiskenbaar grote wijziging in de vollegrondsgroentemarkt is het biologische segment. Hier is de zaadverkoop gedaald. Beers (Bejo) kan het niet in percentages uitdrukken. De Nederlandse consumentenmarkt is daarin niet alleen bepalend. Het is ook de terugval van de vraag naar biologische groente op de Duitse markt. “De biologische markt staat inderdaad behoorlijk onder druk. We zijn één van de grootste partijen op deze markt en zien dat teruglopen. Telers kiezen eerder voor graan, vanwege de onzekerheid. Consumenten kijken weer meer naar gangbare groenten door de hogere prijzen.”

Die veranderde vraag door inflatie speelt ook op een ander niveau door. Producten met een goede prijs-hoeveelheidverhouding blijven gevraagd. Zo is de vraag naar rode bieten gegroeid. Die groente kun je redelijk goedkoop eten als alternatief voor duurdere groenten. Rode bieten, maar ook peen, zijn de uitzondering in de gedaalde zaadverkoop bij biologisch, weet Beers.