Zeeland op zoek naar zoet water

Op de Bodemdag 2018; Leve(n) de Bodem gaf adviseur Pierre Cammaert van Delphy uitleg over de mogelijkheden van diepdrains. Daarbij wordt met kettinggraver een gat gegraven waarin een diepdrainbuis wordt geplaatst. De onderkant hangt dan in een ondergrondse bel van zoetwater. Dat water kan via de diepdrain worden opgepompt (en eventueel opgeslagen in een bassin) om vervolgens mee te beregenen.

De beschikbaarheid aan zoet water in de ondergrond is voor Zeeland inmiddels in kaart gebracht. – Foto: Stan Verstegen

Beschikbaarheid zoet water

De beschikbaarheid aan zoet water in de ondergrond is voor Zeeland inmiddels in kaart gebracht en is beschikbaar op de website Freshem. Waar zoet water beschikbaar is, zit dat op een diepte variërend van 1,50 tot 30 meter. Vanaf een diepte van 15 meter mag zonder vergunning een diepdrain van maximaal 6 meter diepte worden aangelegd.

Plan van aanpak

Voor een goede werking van een diepdrain is het belangrijk dat de omliggende grond voldoende grof zandig is. Grof zand laat namelijk 500 liter water per uur door, terwijl dat bij fijn zand maar 20 liter per uur is. Dat betekent veel meer weerstand in de bodem bij het aanzuigen van het water. Bovendien mag het water maar met een maximale capaciteit van 60 kuub per uur worden opgepompt. Omdat een diepdrain aanleggen meer is dan alleen het plaatsen, adviseert Cammaert eerst een bodemonderzoek te doen om de grond(lagen) goed in kaart te brengen. Verder adviseert hij eerst de bouwvoor opzij te zetten voordat er met een kettinggraver gegraven gaat worden. Na het plaatsen en vlak leggen van de grond kan de bouwvoor dan weer worden teruggeplaatst.

Maximum aan onttrekking

Belangrijk is nog dat als de wateronttrekking niet van nature weer wordt aangevuld, de zoet waterlaag dunner zal worden en het onderliggende zoute water verder omhoog komt. Dat is zeker het geval bij een ingesloten waterbel van zoet water dat op zout water drijft. Daarom geldt een maximum voor de onttrekking: 3.000 kuub per kwartaal en 8.000 kuub per jaar.

De put die bij peilgestuurde drainage hoort. – Foto: Bert Jansen

Peil-gestuurde drainage

De optie van peil-gestuurde drainage om het grondwaterpeil te verhogen blijkt in Zeeland lastig. In Limburg is deze techniek verplicht als je wilt draineren. In Zeeland blijkt er in het voorjaar te weinig neerslag te vallen om het peil van het grondwater daadwerkelijk met neerslag op perceelniveau kunstmatig te kunnen verhogen. De afstand tussen het grondwaterpeil en het gewenste grondwaterpeil is te groot om met peilgestuurde drainage te kunnen overbruggen, zonder de aanvoer van zoet water. Een nadeel is nog dat als het peil wel hoog staat en er volgt stevige neerslag, de grondwaterstand juist te hoog wordt en het perceel last krijgt van wateroverlast. Aangezien aanpassing van het grondwaterpeil tijd vraagt en lange termijnverwachtingen qua neerslaghoeveelheid vaak niet kloppen, is het in de praktijk lastig ermee te werken. Toch is dit bij de beschikbaarheid van zoet water een optie voor droogtegevoelige percelen met een te grote afstand tussen het grondwater en wortelzone. Als alles volgens het boekje verloopt, levert de techniek wel degelijk geld op in tijden van neerslagtekorten.

Percelen goed draineren is wellicht voor de toekomst belangrijker dan het boren naar zoet water. – Foto: Roel Dijkstra

Goede drainage

Volgens Cammaert is het logisch dat telers op zoek gaan naar de mogelijkheden van zoet water, maar hij waarschuwt dat in de toekomst het vaker voorkomen van stevige buien voor grotere problemen kan zorgen. Daarom pleitte hij voor een goede bodemstructuur met goede infiltratie en capillaire werking zodat overtollig water weer snel kan worden afgevoerd. Verdichte lagen moeten zoveel mogelijk worden voorkomen. Percelen goed draineren is wellicht voor de toekomst belangrijker dan het boren naar zoet water, concludeert de adviseur.