Witlofteler Leen de Kok: ‘Eerste en laatste jaar zijn het beste’

Het is een mooi moment om er als witlofteler mee te stoppen, vindt Leen de Kok. “De afgelopen maanden kon hij al wennen aan de maandelijkse AOW-bijschrijvingen, al valt dat bedrag in het niet in vergelijking met het geld dat dit jaar vanwege de witlof binnenkomt. “Kijk je naar het huidige bedrijfsresultaat, dan zou ik moeten doorgaan. Het eerste jaar dat ik witlof aanvoerde, in 1979, was ook goed. We verkochten toen ook nog los blad, voor ƒ1,10 (€ 0,50) per kilo. Alles ging toen naar veiling CHZ in Barendrecht. Tussen dat eerste en dit jaar zit 41 jaar. Laat in je stukje maar doorschemeren dat we heus wel enkele goede jaren hebben gehad, maar ook nogal wat jaren dat het verrot slecht was.”

Leen de Kok (67) volgde ooit de cursus Economische Vorming Toekomstige Ondernemer. Een onderdeel daarvan was het doorrekenen van een eigen bedrijf. De keuze viel op de trek van witlof op water, dat kwam toen net op. De start in 1979 was met 2 hectare wortels, dat breidde uit naar 25 hectare nu. Hij was lange tijd lid van de landelijke witlofcommissie en voorzitter van witlofstudieclub Zuidwest-Nederland. – Foto: Joost Stallen

‘Verrot slechte jaren’ dan zou een logische reden zijn om met witlof te stoppen.

“Ik vind er nog steeds veel voldoening in om een mooi product te maken en witlof biedt daarvoor alle mogelijkheden. En ik vind het prettig om met mensen samen te werken. Het idee is ook altijd geweest dat het met witlof óóit een keer goed zou moeten komen.”

Af van de rompslomp

Het is een dag in oktober, nog zo’n twee maanden te gaan met de trek, dan valt het doek definitief, zegt hij in de bedrijfskantine naast de inpakruimte op het bedrijf in Kerkwerve (Zld.). Iemand uit de buurt neemt de gebouwen over om daar heel andere activiteiten in te beginnen. De Kok en zijn vrouw verkassen naar het dorp. “De gebouwen en de inventaris behoren niet meer tot de modernste”, omschrijft hij met gevoel voor nuance. “Er ligt asbest op, de bank en de verzekering gaan daar moeilijk over doen, en de koeling is rijp voor vervanging. Er treedt ook nogal eens een ‘storinkje’ op. Dit voorjaar zat er drie keer achter elkaar een lek in het koelsysteem, dat kostte drie keer € 4.000. Van die rompslomp wil ik wel af.”

Tot volle tevredenheid

Het woord ‘kantine’ dekt trouwens niet helemaal de lading. Hier geen strak meubilair, maar een laag tafeltje met twee banken. De inventaris staat er duidelijk al jaren, wel tot volle tevredenheid van elf mannen en vrouwen die vaak ook al jaren op het bedrijf werken. Ook voor hen is het na half december ‘einde oefening’. “Dat is wel mooi geregeld: omdat ik het bedrijf na mijn pensioenleeftijd beëindig, neemt het UWV het personeel over. Ik betaal ze de transitievergoeding, maar die krijg ik weer terug.”

Op een kast staat een koffiezetapparaat, in een hoek staat de computer. Die vertelt op de drie wekelijkse veildagen voor witlof op veiling BelOrta in Sint Katelijne-Waver wat het product heeft opgebracht. “Vandaag gemiddeld voor de sortering kort grof € 1,90 per kilo”, klinkt het opgetogen. “Grondlof bracht € 7 op, dat is wel erg veel. Er zal weinig aangevoerd zijn.”

2020

Witlof is heel gevoelig voor de klok, constateert De Kok. “Goed of slecht liggen zo dicht bij elkaar. Je ziet het ook vaak direct als er verkoopacties zijn, dan schiet de prijs omhoog.”

Dit jaar is daarop een uitzondering, want de prijs is al maanden achtereen uitzonderlijk goed, met of zonder acties.

“Na de eerste corona-uitbraak lag er in de Jumbo in de buurt al snel geen witlof meer. Dat was ongekend. Bij de lokale groenteboer hetzelfde verhaal: klanten kochten geen pondje, maar meteen 2 kilo. ‘Dat mogen we wel terugzien in de prijs’, zei ik nog tegen mijn vrouw. Dat was begin maart.”

Hij toont een overzicht van de prijzen voor witlof vanaf begin dit jaar op veiling BelOrta; “Kijk, de middenprijs in februari was 77 cent per kilo. In maart was dat € 1,80 en in april € 2,35. Zo spectaculair was het. In mei was het ook nog goed, In juni was het ‘gewoon’, met 95 cent, daarna is het lof weer duurder geworden.”

Bedrijf na bedrijf haakte in de daaropvolgende jaren af, ik denk dat er nu zo’n 40 over zijn

Het bewijst dat witlof nog steeds gewild is. Hoe komt het dan dat er zoveel jaren weinig of niets verdiend is?

“Toen ik begon, breidde de teelt zich razendsnel uit, tot 4.800 hectare wortelteelt en 1.640 trekbedrijven. Het Centraal Bureau Tuinbouwveilingen riep indertijd dat de vooruitzichten voor witlof uitstekend waren. ‘Het is een ijzersterke markt, pak maar door’, was het advies. Nou, dat is gebeurd en prompt ging het fout met de prijsvorming. Bedrijf na bedrijf haakte in de daaropvolgende jaren af, ik denk dat er nu zo’n 40 over zijn, waarvan een aantal met de tweede of derde eigenaar. Het huidige wortelareaal is circa 3.000 hectare, daar zit een flink deel voor export bij.”

Noodgreep

Op een gegeven moment was het echt crisis, doordat de prijs lang ver ondermaats bleef. “Veel bedrijven waren overgestapt van veiling CHZ naar The Greenery, ik ook. Binnen de witlofstudieclub in Zuidwest-Nederland concludeerden we dat het radicaal anders moest, om te voorkomen dat bedrijven massaal zouden omvallen. We zijn toen met een groep telers naar veiling Brava (nu BelOrta) vertrokken, daar hadden we het meeste vertrouwen in. Dat was een hele stap vooruit, vind ik. Als producent moet je er alles aan doen een zo goed mogelijk product in de markt te zetten, en zij doen hun best om er de beste prijs uit te halen, met de klok als wapen.”

De klok fungeert nog steeds als houvast

Wat verwacht je van de toekomst voor witlof?

“De overblijvende bedrijven, zowel klein als groot, hebben het in het algemeen goed georganiseerd. Met topondernemers die vaak bereid zijn te investeren in goed doordachte lijnen voor de verwerking van witlof. Positief is ook dat de productie – bijvoorbeeld via kanalen als BelOrta of via eigen handelskanalen – wordt afgestemd op de vraag. Voor de bedrijven die hun eigen lof verhandelen, blijft de klok ook leidend en geeft houvast. Je hoort altijd dat ze hun eigen prijzen maken, maar dat is flauwekul. Gaat het goed, dan liften ze – terecht – met de klok mee, en gaat het slecht, dan krijgt de klok de schuld.”

Wat gaat Leen de Kok vanaf half december doen?

“Werken, bij de boeren. Er is altijd wel het nodige te doen. Het grote verschil wordt dat ik nu weken van 60 uur maak. Daar gaat wel wat van af.”