PBL: chemie voert boventoon bij gewasbescherming

Dat stelt het Planbureau voor de Leefomgeving in een tussenevaluatie ‘Geïntegreerde gewasbescherming nader beschouwd’. Voor gewasbescherming wordt nog te veel geleund op chemie, is de conclusie van het PBL.

Vooral medewerkers die in bespoten gewassen werken, lopen risico – foto: Michel Zoeter.

De waterkwaliteit is verbeterd, in voedsel worden minder resten van gewasbeschermingsmiddelen gevonden, aldus het PBL. Maar het doel om te voldoen aan de internationale eisen voor milieu, voedselveiligheid en arbeidsomstandigheden in 2023 lijkt niet te worden gehaald.

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Op het gebied van het creëren van leefgebieden voor bestuivers en natuurlijke plaagbestrijders (functionele agrarische biodiversiteit) wordt een lichte achteruitgang vastgesteld sinds 2013. Dat komt doordat boeren een rationele afweging maken: de kosten voor het aanleggen van akkerranden wegen niet op tegen het vermijden van een paar bespuitingen. Het PBL voorziet dat het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid wel perspectief biedt om daar via hogere financiële beloningen verandering in te brengen.

Om de doelen te bereiken moet routinematig gebruik van chemische middelen stoppen

Verbod gebruik middelen op verharde ondergrond

Het PBL zegt dat vrijwilligheid niet altijd leidt tot het gewenste resultaat. Op verschillende plekken is duidelijk dat vrijwilligheid niet werkt als er geen dwingende maatregelen als stok achter de deur beschikbaar zijn. Dat er wel resultaat valt te boeken blijkt uit het verbod op het gebruik van chemische middelen op verharde ondergrond. Om de doelen toch te bereiken moet het routinematig gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen stoppen, zegt het PBL. Er zijn nieuwe methoden en technieken nodig en het beleid moet daartoe stimuleren door kennisontwikkeling, voorlichting en financiële prikkels, vindt het PBL.

Plafond voor gebruik middelen

Een ander advies is om een plafond in te stellen op de totale milieubelasting. Daardoor ontstaat een beperkte gebruiksruimte voor bestrijdingsmiddelen en ontstaat automatisch de noodzaak voor de ontwikkeling van alternatieven.

De toelating van gewasbeschermingsmiddelen in Nederland staat in sommige opzichten op gespannen voet met de Europese doelstellingen in de Kaderrichtlijn Water. Bij de toelating van middelen wordt er geen rekening mee gehouden dat middelen via drainage of afstroming in het water terechtkomen. Bovendien wordt rekening gehouden met een bredere teeltvrije zone, dan werkelijk verplicht is, aldus het PBL.

Biodiversiteit in de agrarische gebieden staat onder druk

Biodiversiteit

Hoewel in het beleid wordt ingestoken op geïntegreerde gewasbescherming, waarbij het gebruik van chemische middelen als laatste redmiddel wordt beschouwd, grijpen de meeste agrarische sectoren toch naar chemische middelen om plagen en ziekten te bestrijden. Volgens het PBL staat daardoor de biodiversiteit in de agrarische gebieden onder druk.

Gezondheidsrisico bestrijdingsmiddelen

Daarnaast is er ook te weinig aandacht voor de risico’s voor werknemers in de agrarische sector. Het zijn niet de toepassers die risico’s lopen, maar vooral de medewerkers die door de behandelde gewassen lopen. Er zijn geen concrete gegevens over mogelijke gezondheidsschade. De inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid controleert er weinig op.

Doelen middelenbeleid

Het PBL zegt dat doelen niet worden gehaald, omdat de overheid betrekkelijk traag is met het nemen van maatregelen. Het kabinet kondigde in de nota ‘Gezonde Groei, Duurzame Oogst’ in 2013 maatregelen aan om de gewasbeschermingspraktijk verder te verduurzamen, maar een groot deel van de maatregelen werden veel later ingevoerd, waardoor de tussendoelen niet zijn gehaald en de einddoelen evenmin in zicht zijn.