De 6 lessen uit opschaling Milieukeur

Donderdag 1 maart werd in het nieuwe World Horti Centre in Naaldwijk de eindversie van On the Way to PlanetProof gepresenteerd en Helga van Leur als ‘ambassadeur Milieukeur’ aangesteld. De eindversie van het teeltschema is het resultaat van lang onderhandelen. Wat zijn de uitkomsten:

1) Greenpeace dominant

Greenpeace dwong met scherpe mediaspotjes deze verduurzaming af, maar blijkt ook in de totstandkoming van On the Way to PlanetProof een behoorlijke vinger in de pap te hebben. Zo blijkt nu in de eindversie een aantal mogelijkheden voor telers om met groene middelen bonuspunten te halen geschrapt. In de hoorzitting vorige maand repte de milieuorganisatie alleen over een goede borging van het keurmerk, maar een brief van Greenpeace bleek genoeg om de aanscherping bij groene middelen door te voeren. Ook de zwarte lijst voor middelen kwam al uit de koker van Greenpeace en werd ondersteund door Jumbo.

Bij de presentatie van de eindversie donderdag 1 maart werd Greenpeace gevraagd of ze zich zouden inzetten voor aanpassing van het keurmerk als telers tegen grote problemen aanlopen. Dat doet Greenpeace niet, zo liet Hilde Stroot weten namens de organisatie. “Als het niveau onderuit zakt na dit pilotjaar is dat voor ons onvoldoende. Vooruitgang moet er wel zijn.” Wel lijkt Greenpeace bereid vooruitgang ook positief te benaderen in haar media-uitingen. “Dat doen we al door hier aanwezig te zijn en complimenten te geven over de prestaties in dit teeltschema.”

2) Milieuwinst door opschaling, ook zorgen

Voor het nieuwe teeltschema ligt de lat per saldo even hoog als de oude, beoordeelde onderzoeksbureau CLM. Doordat veel telers zullen instromen wordt een grote milieuwinst geboekt, stelde directeur Gijs Küneman donderdag bij de presentatie van het nieuwe keurmerk.

Op sommige punten is het nieuwe keurmerk verdergaand, zoals bij bodemvruchtbaarheid. CLM heeft bij haar vergelijking tussen het oude (Milieukeur) en nieuwe keurmerk (On the Way to PlanetProof) niet de laatste wijzigingen meegenomen, waardoor het schrappen van bonuspunten op een aantal groene middelen buiten de vergelijking bleef.

Ook het vaststellen van het aantal benodigde punten voor keuzemaatregelen is niet gewogen. Daardoor lijkt het keurmerk iets scherper aan de wind te varen. Wel waarschuwt het bureau voor de instroom van mogelijk minder gemotiveerde telers dit jaar en de iets lagere inspectiefrequentie. Om die reden is enige zorg te bespeuren bij CLM over de borging van het certificaat.

Helga van Leur is ‘ambassadeur Milieukeur’. Van Leur studeerde aan Wageningen Universiteit en geeft lezingen over duurzaamheid. Als dagvoorzitter is ze verbonden de verkiezing van Agrarisch Ondernemer van het Jaar.

3) Aanknopingspunten uit veehouderij

Op de presentatie van het teeltschema On the Way to Planetproof kwam de veehouderij regelmatig aan bod. ‘Waarom wordt deze verduurzaming via inkoopeisen en Stichting Milieukeur niet ook bij veehouderij afgedwongen?’, was een vraag uit de zaal. Volgens Jumbo is daarvoor eerst een ‘issue’ nodig, zoals de bijenkwestie in groente en fruit. Zolang zo’n issue niet is gecreëerd zal ook niet zo’n grote stap gezet hoeven worden bij veehouderij.

Toch is plofkip een goed voorbeeld voor de groente en fruitsector, omdat Jumbo ook hier koos voor het weglaten van gangbare kip en plaats te maken voor een duurzamer en duurdere variant.

Ook de melkveehouderij biedt aanknopingspunten zei Ingrid ter Woorst, bestuurder bij Hoogheemraadschap Delfland. Ter Woorst, zelf boerendochter, pleitte voor een systeem als in de melkveehouderij als boeren een periode eerste klas melk hadden geleverd. “Dan wordt een keurmerk afgegeven die je prominent op je bedrijf hing. Voor de glastuinbouw zou dat ook ingevoerd moeten worden voor goed watermanagement en slootbeheer.”

Ook de meerprijs die FrieslandCampina aan boeren betaalt voor weidegang en kringloop boeren kunnen een inspiratie zijn voor deelnemers in groente en fruit, bleek donderdag.

4) Kosten omlaag en uitkomsten meten

De kosten voor deelname aan On the Way to Planetproof zijn hoog. Een aardappelteler stelde bij de presentatie van het nieuwe schema alleen al € 2.000 kwijt te zijn aan inschrijving. Dat komt neer op een kwart cent per kilo.

Richard Schouten, directeur van GroentenFruit Huis, liet weten dat een kostenverlaging aanstaande lijkt, als afspraken rondkomen over een ‘systeembenadering’. Dat zou kunnen voorkomen dat Nederlandse telers zich buitenspel zetten ten opzichte van buitenlandse partijen.

Een manier voor Nederlandse telers om zich sterker te profileren met verduurzaming is alles meetbaar maken. Gijs Küneman, directeur van onderzoeksbureau CLM verwacht dat de markt binnen 5 jaar alle duurzaamheidsstappen gemeten wil hebben in ‘scores en effectinschattingen’.

5) Meerprijs Milieukeur onzeker

De roep om een meerprijs voor telers die omschakelen klonk donderdag vooral hard door vanuit telers. Glasgroenteteler Ted van Luyk: “Onze kostprijs komt hoger te liggen, we kunnen niet voor niets werken. We hadden gehoopt dat het label een echte meerwaarde zou krijgen.” Fruitteler Bert de Haan, tevens bestuurder van de Nederlandse Fruittelersorganisatie, vroeg naast een meerprijs ook steun van de supermarkten om meer Nederlands product op te nemen in de schappen en om flexibel te zijn als de stap voor veel telers niet goed uitpakt.

Opvallend was dat de bestuurders uit de sector zich minder sterk maakten voor een meerprijs. Burgemeester Agnes van Ardenne van Westland en tevens voorzitter van NAK-tuinbouw: “De prijs wordt straks vanzelf gevormd. En wat is genoeg? Dat is niet de stimulans de we nodig hebben.” Directeur Richard Schouten van het GroentenFruit Huis stelde dat verduurzaming beloond moet worden, maar verwacht dat dit op de lange termijn zal verdwijnen. “Beloning kan ook liggen in klanttrouw gedrag.”

6) ‘De consument interesseert het niets’

Commercieel directeur bij Jumbo Ed van de Weerd noemde donderdag het woord ‘stuitend’ om aan te geven hoe weinig de gemiddelde consument geïnteresseerd is in duurzaamheid. “Als je met de klant praat, zul je zien dat hij aangeeft duurzaamheid belangrijk te vinden. Het is stuitend om te zien dat hij toch altijd weer grijpt naar goedkope producten als kiloknallers.”

Ook voor de bijen voorziet Van de Weerd niet dat de boodschap rond het keurmerk On the Way to Planetproof zal aankomen bij de klant. Het is niet uit te leggen, daarom kiest Jumbo ervoor om het alternatief (gangbaar) weg te nemen en een kleine meerprijs door te betalen aan de leverancier.

Overigens is Van de Weerd ook persoonlijk betrokken geraakt bij het onderwerp. Met zijn 15-jarige dochter bezocht Van de Weerd na de Greenpeace-campagne bijeenkomsten over bijen, wat resulteerde in het behalen van zijn imkerdiploma. “Ik heb nu twee bijenvolken.”