Inkomensverschillen glasgroente niet eerder zo hoog

Wat doe ik verkeerd? Die vraag stellen veel telers zich sinds het lezen van de inkomensramingen in de glasgroente. Vlak voor Kerstmis maakte Wageningen Economic Research (onderdeel van Wageningen Universiteit – WUR) deze ramingen bekend. Voor het derde achtereenvolgende jaar zijn de inkomens in de glasgroenteteelt de hoogste van de gehele land- en tuinbouw. De glastuinders hebben een gemiddeld inkomen van € 326.000 per onbetaalde arbeidsjaareenheid, dat is dus per ondernemer.

Daarmee steekt het ver uit boven het gemiddeld agrarisch ondernemersinkomen van € 70.000. Niet alleen de fruitteler of zeugenhouder zal met jaloezie kijken naar de collega’s in glasgroenten, ook de kleinere familiebedrijven met komkommer of tomaat zullen zich afvragen wat ze verkeerd doen. En als de media woorden als grootverdieners gebruikt, worden ze daarop aangekeken door hun omgeving, terwijl het inkomen niet meer dan modaal is.

Beeldvorming

Onbegrip is er wel bij de telers over deze beeldvorming, ervaart Delphy-adviseur Henk Kalkman. Deze telers zijn echt geen slechte ondernemers, maar hebben een heel andere onderneming dan de grote bedrijven die naast teelt vaak ook activiteiten hebben in verpakken of uitzendwerk. De bedrijven worden steeds moeilijker vergelijkbaar en het onderscheid in rendement was nog nooit zo hoog, stelt hij.

Onderzoeker bij de WUR Gerben Jukema erkent dat: “Wij horen die geluiden inderdaad ook weleens en proberen de diversiteit tussen de bedrijven in beeld te brengen. Bedrijfsspecifiek spelen natuurlijk zaken als bedrijfsgrootte, gewaskeuze, ligging, mate van financiering, technisch resultaat, gebruik van contracten, energieproductie en verwerking van producten een rol. Een bedrijf zal zich daarom wellicht niet direct herkennen in de hoogte van het gemiddelde inkomen, maar de meeste waarschijnlijk wel in de teneur van het verhaal en de ontwikkelingsrichting.” Hoognodig dus om de veelbesproken inkomensraming eens verder te ontleden.

Foto: Joep van der Pal

Pure vergelijking

Het Wageningen Economic Research (WUR) heeft een indrukwekkende hoeveelheid cijfers die via de website agrimatie.nl kunnen worden geraadpleegd. De meeste cijfers zijn totalen voor de glasgroentesector als geheel, maar de netto bedrijfsopbrengsten per vierkante meter zijn wel uitgesplitst per teelt. En dat is interessant.

Dan wordt bijvoorbeeld zichtbaar dat de grootste terugval bij komkommers is te zien. Met een netto bedrijfsopbrengst van € 5,82 per vierkante meter is 2017 misschien teleurstellend ten opzichte van 2015 (€ 14,06) en 2016 (€ 16,92), toch is die netto bedrijfsopbrengst duidelijk hoger dan in de jaren 2010 tot en met 2014. In die periode werd ook drie keer een negatief netto bedrijfsresultaat geboekt.

Tomatentelers gingen met het netto bedrijfsresultaat per vierkante meter ruim over de grens van €10 per vierkante meter. Nuance: het is een gemiddelde voor alle teelten. – Foto: Joep van der Pal

Voor paprika blijft de nette bedrijfsopbrengst van € 9,02 redelijk in lijn met 2016 (€ 11,34) en 2012 (€ 12,62) per vierkante meter.

Met € 13,78 per vierkante meter komt de tomatenteelt voor het eerst boven de € 10 per vierkante meter, al zaten 2015 en 2016 daar miniem onder. Opvallend is ook het beeld bij ‘overige glasgroenteteelten’. Daar lopen de netto bedrijfsresultaten stabiel op de laatste jaren, tot € 7,60 in 2017.

Toch is het voor de topbedrijven in Nederland niet zo simpel een onderscheid tussen teelten te maken, zegt Ruud van der Vliet, directeur bedrijven bij Rabobank Westland. Het zijn dus niet alleen tomatenbedrijven die ‘grootverdienen’. “Als je de top 10 bedrijven voor paprika en tomaten naast elkaar legt, dan zie je dat zowel in tomaten als in paprika de bedrijven het allebei hartstikke goed doen. Dit zijn gemiddeld genomen de grotere bedrijven. Schaal en samenwerken is in de glasgroente wel van groot belang”, aldus de veilingdirecteur in het grootste glastuinbouwgebied in Nederland.

De inkomensverschillen over alle bedrijven zijn ook nog nooit zo groot geweest. Uit de gegevens van het WUR kan worden opgemaakt dat de 20% minst verdienende bedrijven een inkomen binnenhalen van minder dan € 32.800. De 20% best verdiende bedrijven haalden een inkomen van meer dan € 475.000 per ondernemer.

Ruud van der Vliet: “In de glasgroente zien we dat beter presterende bedrijven vaker samenwerken. Samenwerken op het gebied van verpakken, uitzendwerk, marketing, verkoop en energievoorziening. Energievoorziening steeds vaker in de vorm van aardwarmte. Door samenwerking stretchen bedrijven zich in de keten en halen extra marge naar zich toe.”

Het solvabiliteitsverschil tussen bedrijven loopt terug. – Foto: Diederik van der Laan

Het WUR laat desgevraagd weten dat de opbrengsten van de bedrijven nog hoger zouden liggen als ook de inkomsten uit uitzendwerk voor andere bedrijven zou worden meegenomen. Eventuele opbrengsten uit verpakkingsopdrachten van andere telers zijn wel in de inkomens berekend, net als energieverkoop. Daarvan stegen de inkomsten in 2017. Daarnaast geldt dat je met een omzet van € 30 miljoen nu eenmaal eerder een inkomen haalt van 5 ton dan met een omzet van € 1 miljoen.

Steekproef

De WUR (Wageningen Economic Research, voorheen LEI) heeft – zoals gezegd – een indrukwekkende hoeveelheid cijfers, maar een belangrijk deel doet er feitelijk niet echt meer toe in het overzicht. In 2010 besloten de onderzoekers de bovengrens van bedrijfsgrootte los te laten en zo ontstond een veranderde steekproef. Sinds 2010 is zo de inkomensberekening en kostenbepaling significant beïnvloed, stelt WUR desgevraagd.

Grote bedrijven hebben de inkomens gemiddeld omhoog gestuwd, maar de cijfers voor solvabiliteit gedrukt. Jukema: “Door de wijziging zijn onder meer gemiddelde opbrengsten en kosten per bedrijf sterk toegenomen. Ook het inkomen en de rentabiliteit liggen op een iets hoger niveau. Grotere bedrijven scoren beter dan gemiddeld, terwijl de solvabiliteit iets lager is. Grotere bedrijven hebben over het algemeen relatief meer vreemd vermogen.”

Er lijkt ook iets geks aan de hand met de cijfers voor de inkomensraming. Gemiddeld is voor glasgroentebedrijven de laatste drie jaar een uiterst stabiel rendement gedraaid van 122 (indexcijfer). Toch piekten tomatentelers en verloren komkommertelers rendement. Jukema: “De redelijk stabiele situatie is in feite toeval, omdat stijgers en dalers in 2017 elkaar opheffen.”

Andere wereld

Achter dat beeld van stabiele rendementen gaat dus een heel andere wereld schuil. De WUR kan geen verdere beschrijving geven van de steekproef of een anoniem profiel van een topbedrijf genereren. Dat zou tegen de privacyafspraken zijn met de steekproefbedrijven. Wel is te zien dat het gemiddelde glasgroentebedrijf in de steekproef in één jaar (2010) groeide van 3,5 naar 4,5 hectare. Toen stroomden grote bedrijven in. Daarna had het gemiddelde tot 2016 nodig om verder te groeien naar 5,5 hectare.

Vergelijkingen met 2007 gaan dus niet goed meer op. Toch is het aantrekkelijk eens te kijken naar de financiële positie van bedrijven vlak vóór de crisis en nu. Op gebied van solvabiliteit bijvoorbeeld; de maat voor het aandeel eigen vermogen in bedrijf. Gemiddeld lag de solvabiliteit van de bedrijven in 2006 op 58 en in 2016 op 50. Op het dieptepunt in 2013 was dat 29. Er is nu dus weer meer eigen vermogen dan vreemd vermogen op de bedrijven. Daar is het gunstige jaar 2017 nog niet in berekend, maar dat jaar kan de solvabiliteit ook juist weer doen dalen. Door extra investeringen kan er een druk komen op solvabiliteit.

Ook hier zijn grote verschillen tussen de 20% best presterende bedrijven met gemiddeld een solvabiliteit van meer dan 92(!) en de bedrijven met een solvabiliteit van minder dan 36. Die laatste groep kan overigens goed bestaan uit juist de grotere bedrijven. Grote bedrijven hebben meer schulden. Feit is wel dat de verschillen op dat punt teruglopen de laatste jaren.

Uit de cijfers blijkt dat er meer is afgelost dan dat er nieuw vermogen is aangetrokken. Dit is natuurlijk ook een eis van banken geweest. De keerzijde is dat een zekere veroudering is opgetreden van de installaties en glasopstanden, door WUR ‘moderniteit’ genoemd.

‘Niet alle bedrijven profiteren’

De cijfers over 2017 van glasgroentebedrijven druppelen binnen bij Rabobank Westland. De bank herkent zich wel in de beweging die het WUR schetst. Het is beter dan in 2016. Over het algemeen is de winstgevendheid minstens zo goed als in 2016, maar in een aantal gevallen ook beter, zegt Ruud van der Vliet, directeur bedrijven bij de bank in het Westland. “Bedrijven hebben hun vermogenspositie versterkt, ondanks dat er weer best veel geïnvesteerd wordt.”

Dat circa 10% van de bedrijven volgens cijfers van de WUR nog aanvullende maatregelen of bijzonder beheer nodig heeft, kan kloppen. “Bij ons is dat momenteel iets lager. Per saldo verdwijnen steeds meer bedrijven uit bijzonder beheer, maar er is ook nog steeds instroom. Niet iedereen profiteert dus van deze marktsituatie.”

De nieuwe bedrijven in bijzonder beheer hebben vaak gewoon pech. “Bijvoorbeeld door ziekte in het gewas of het plotseling wegvallen van een grote klant. Dat is tijdelijk, als het goed is. Ook zien we dat bedrijven structureel niet de juiste kwaliteit kunnen leveren. Dat is ernstiger. Nederland kan alleen mee als er constant een goede kwaliteit jaarrond wordt geleverd.”