Doorgaan naar artikel

Handen vol aan aanleg drainage

Limburgse boeren bouwen massaal om naar peilgestuurde drainage. De capaciteit is echter te gering om de deadline van 1 januari 2018 te halen.

Minder wateroverlast en minder verdroging. De voordelen van peilgestuurde drainage zijn landbouwers volledig duidelijk. De toenemende weersextremen onderstrepen dat bovendien keer op keer. De verplichting ertoe in Limburg per 1 januari 2018 brengt veel boeren echter in de knel: ze krijgen het niet op tijd voor elkaar. Terwijl het toch al tien jaar geleden is dat het convenant werd getekend door landbouworganisatie LLTB, terreinbeheerders, provincie en waterschappen om verdroging van Limburg aan te pakken. Hierbij is afgesproken dat alle traditionele drainage wordt omgebouwd naar peilgestuurde en dat alle nieuwe drainage ook peilgestuurd wordt aangelegd.

Artikel gaat verder onder de foto.

De aanleg van peilgestuurde drainge door Drainagebedrijf Rutten in het Limburgse Hunsel. Het bedrijf is al lange tijd erg druk met peilgestuur draineren. Foto: Bert Jansen

De aanleg van peilgestuurde drainge door Drainagebedrijf Rutten in het Limburgse Hunsel. Het bedrijf is al lange tijd erg druk met peilgestuur draineren. Foto: Bert Jansen

Geen beperkingen beregenen

Waterschap Limburg legde voor de boeren 1.800 stuwtjes aan om water vast te houden. In ruil voor het ombouwen van de drainages en het bedienen van de stuwtjes gelden er geen beperkingen meer voor het beregenen en is destijds de vergunningplicht afgeschaft.

‘Als het tot 31 december mooi weer blijft, zie ik het positief in’

Onvoldoende capaciteit bij drainagebedrijven

Het probleem is eenvoudig: er is onvoldoende capaciteit bij drainagebedrijven om aan de actuele vraag te voldoen. “Als het tot 31 december mooi weer blijft, zie ik het positief in”, schetst Mieke Rutten van Drainagebedrijf Rutten in Hunsel. “Maar de ervaring leert dat regen meestal roet in het eten gooit. Zeker op de lager gelegen percelen, die het eerst te nat zijn en drainage nodig hebben.” Het bedrijf is dagelijks druk met de aanleg van peilgestuurd draineren. “Er zijn niet zoveel bedrijven die dit specialistische werk doen.”

De put en de hoofddrain worden aangelegd door Drainagebedrijf Rutten in Hunsel.

De put en de hoofddrain worden aangelegd door Drainagebedrijf Rutten in Hunsel.

Boeren worden waterbeheerders

Landelijk ligt de techniek van peilgestuurd draineren onder steeds meer percelen. Bij vervanging van oude drainage wordt voor peilgestuurd gekozen. “Alle landbouwers worden waterbeheerders”, schetste agrarisch ondernemer Hay Geurts in het Limburgse America deze ontwikkeling begin dit jaar heel mooi. Voor hem betekende de techniek het einde van een jarenlange strijd met natuurorganisaties; natuur is gebaat bij vocht, terwijl boeren veel vocht juist vrezen. Peilgestuurde drainage bracht het compromis. Bovendien spoelen nutriënten minder makkelijk weg en scheelt het beregenen.

Droogteschade voorkomen

Op de Zeeuwse proefboerderij De Rusthoeve is een jarenlange proef gedaan met peilgestuurde drainage. Hieruit rolde de conclusie dat met deze techniek droogteschade, die jaarlijks optreedt, kan worden voorkomen. Water kan in de bodem worden vastgehouden, wat in droge jaren leidt tot enkele procenten meer gewasopbrengst.

‘We gaan ten onder aan ons eigen succes’.

Subsidie

In Limburg is er de meeste aandacht voor peilgestuurd draineren. De aanleg wordt gestimuleerd met een bijdrageregeling van het waterschap en de provincie om de ombouw te versnellen. Voor de ombouw konden boeren aanspraak maken op 25% subsidie. Het gaat de Limburgers echter niet volledig lukken om de deadline van 1 januari 2018 te halen. Dat terwijl de draineerbedrijven al zeker een jaar hun handel vol hebben aan het aanleggen van peilgestuurde drainage. “We gaan ten onder aan ons eigen succes”, stelt Har Frenken van Waterschap Limburg droogkomisch vast. “In het Zuidoosten lopen verschillende projecten rondom peilgestuurde drainage, maar het moet allemaal ook nog gebeuren natuurlijk.”

De put die bij peilgestuurde drainage hoort. Hier komt de hoofddrain, waaraan de drains in het perceel zijn gekoppeld, op uit.

De put die bij peilgestuurde drainage hoort. Hier komt de hoofddrain, waaraan de drains in het perceel zijn gekoppeld, op uit.

Het nieuwe draineren: waterbeheer

Waar conventioneel draineren alleen zorgt voor afwatering, is peilgestuurde drainage een systeem waarmee water zowel kan worden afgelaten als vastgehouden. De boer wordt dus waterbeheerder. Gezien de gevolgen van de klimaatverandering – meer droogte en extremere buien – een handige positie voor landbouwers.

Bij peilgestuurde drainage komen de drains in het perceel uit op een hoofddrain en die is aangesloten op een put. Die put heeft weer verbinding met een sloot. In de put bij het perceel kan de waterstand met een buis worden geregeld. In de buis zitten op diverse hoogtes gaten. Als de buis uit de put wordt getrokken, loopt het water naar de sloot. Die sloot moet uiteraard de capaciteit hebben om het water kwijt te kunnen. Als de boer het water wil laten staan, kan hij met de gaten in de buis bepalen op welke hoogte hij het vasthoudt.

Peilgestuurde drainage aanleggen kost ongeveer € 1.000 per hectare. Het gaat 20 tot 30 jaar mee. De ondernemer bespaart een of twee keer per seizoen op beregenen. In Limburg kon peilgestuurde drainage met subsidie worden aangelegd.

3.500 hectare voldoet straks niet aan de norm

Ruim 3.000 hectare is inmiddels aangemeld voor de ombouw naar peilgestuurd, weet hij. “In Limburg hebben we 90.000 hectare landbouwgrond, maar slechts 17.000 hectare komt in aanmerking. Zuid-Limburg is vanwege de lössgronden immers ongeschikt voor peilgestuurde drainage. Van die geschikte hectares is 9.000 gedraineerd en zo’n 2.500 ook al peilgestuurd. Met de ruim 3.000 hectare in ons project, blijft er nog zo’n 3.500 hectare over die straks niet aan de norm voldoet. Eigenlijk best weinig, wat heel mooi is.”

Peilgestuurde drainage wint terrein. In Limburg is het vanaf 1 januari 2018 zelfs verplicht om peilgestuurd te draineren.

Peilgestuurde drainage wint terrein. In Limburg is het vanaf 1 januari 2018 zelfs verplicht om peilgestuurd te draineren.

Financiering niet voor iedereen mogelijk

De eigenaren van die 3.500 hectare stellen de ombouw uit vanwege de financiële situatie, redeneert Frenken. “Niet verstandig, maar wel begrijpelijk. Het water staat hen financieel tot aan de lippen na de zware wateroverlast in 2016. Dat is echt in de papieren gelopen. Dan staat peilgestuurde drainage niet bovenaan je prioriteitenlijstje. We vinden het ombouwen van drainage belangrijk met het oog op het steeds extremer wordende klimaat. Daarom hebben we er ook geld voor beschikbaar gesteld.”

‘Bekeuringen kunnen in de duizenden euro’s gaan lopen’.

Uitstellen kan met een stop in de buizen

Uitstellen kan. De remedie hiervoor is heel simpel: de stop in de drainagebuizen stoppen, want het oude systeem mag na dit jaar in Limburg niet worden gebruikt. “Dat zou ook niet echt eerlijk zijn ten opzichte van de ondernemers die zich wel aan de eisen conformeren”, vindt Frenken, die ook coulance overweegt voor de telers die het door overmacht niet op tijd voor elkaar krijgen. “Als je de intentie hebt om voor 1 januari 2018 de boel geregeld te hebben en dus op de wachtlijst staat, is het goed. Zo niet, dan kunnen we gaan sanctioneren. Dat zijn bekeuringen die in de duizenden euro’s lopen. Maar straffen is niet de bedoeling, wij willen stimuleren.”

Voordeel

En stimuleren willen andere waterschappen ook, ziet Frenken. “In Oost-Brabant wordt ook steeds meer drainage peilgestuurd. Dat wordt aangezwengeld door landbouworganisaties die de dreiging van klimaatverandering zien. Met peilgestuurde drainage kun je tegen relatief lage kosten veel water vasthouden. Daar is veel voordeel uit te halen.”

Naam: Thieu Bongers (52). Plaats: Kelpen-Oler (L.). Bedrijf: Melkveehouder met 50 hectare grond, waarvan 27 hectare peilgestuurd gedraineerd. Bongers,  voormalig bestuurslid Waterschap Peen en Maasvallei, ruilt vaak grond met akkerbouwers en tuinders in de regio. In 2017 staan er aardappelen op zijn grond.

Naam: Thieu Bongers (52). Plaats: Kelpen-Oler (L.). Bedrijf: Melkveehouder met 50 hectare grond, waarvan 27 hectare peilgestuurd gedraineerd. Bongers, voormalig bestuurslid Waterschap Peen en Maasvallei, ruilt vaak grond met akkerbouwers en tuinders in de regio. In 2017 staan er aardappelen op zijn grond.

‘Peilgestuurde drainage mooi systeem, maar deadline dringt echt’

Thieu Bongers boert in Midden-Limburg en bevindt zich midden in de drainagestress. “Ik moet nog een paar hectare draineren voor het nieuwe jaar, maar ik weet niet of dat gaat lukken.”

Een paar weken voor de maisoogst heeft Bongers het drainagebedrijf gebeld. “Ze zijn zo ontzettend druk. Ze doen hun best, hebben ze beloofd. Hoever ze ermee komen, ligt natuurlijk ook aan het weer. Ik hoop dat de LLTB verruiming van de deadline kan bewerkstelligen, want het dringt echt.”

‘Geld en moeite waard’

Peilgestuurde drainage is het geld en de moeite absoluut waard, vindt Bongers. “Je kunt er zo 20 tot 30 jaar mee vooruit.” Hij ziet er het nut zeker van in. “Uit onderzoek blijkt dat het grondwater weer stijgt in Limburg. Met peilgestuurde drainage kan je hier in het glooiende landschap heel mooi trapsgewijs water stuwen. Zo kun je wel 1.500 kuub water per hectare vasthouden. Iedereen is gebaat bij een goede waterhuishouding. Hier worden veel intensieve tuinbouwgewassen geteeld. We ruilen veel grond met elkaar. Zo kan ik mijn mest ook weer goed kwijt. De grond moet in orde zijn om te komen tot een maximale gewasopbrengst. Als het gras moet worden gemaaid, wil je niet eerst een week wachten tot het water is weggetrokken. Drainage helpt daarbij. Je zit meer aan het stuur.”

‘Grote bedragen’

Bongers schat dat ongeveer 40% van het areaal in Midden- en Noord-Limburg gedraineerd is. De rest zijn hoger gelegen zandgronden. Niet alle ondernemers kunnen de ombouw naar peilgestuurd draineren financieel dragen en dat begrijpt hij goed. “Iedereen is ervan overtuigd dat het werkt, het is een mooi systeem, maar het moet ook worden betaald. Bij een areaal van 20 hectare kost nieuwe drainage ruim € 40.000. Dan praat je over grote bedragen.”

Het gaat de Limburgse landbouw niet voor de wind, benadrukt Bongers. “Hier zijn vorig jaar veel gewassen verzopen en veehouders moeten geld uitgeven aan fosfaatrechten. Kun je dan van telers verwachten dat ze duizenden euro’s in de grond investeren?”

Share this

Petra Vos
Petra Vos

redacteur vollegrondsgroenten

Gerelateerde artikelen

Beheer
WP Admin