Groei aantal vacatures in agri- en foodsector

De Nederlandse land- en tuinbouw staat hoog aangeschreven. Met een agrarische export van maar liefst € 85 miljard behoort ons land tot de wereldspelers in de agri- en foodsector.

En niet alleen de productie is indrukwekkend. Ons land is ook de kraamkamer van veel innovaties. Melkrobots, gps-systemen in de akkerbouw, energiebesparende belichting in de glastuinbouw zijn hier uitgedokterd. En er wordt nog op veel plekken gewerkt aan mooie en duurzame innovaties.

Nieuwe teelttechnieken, zoals slateelt zonder daglicht met behulp van LED-lampen, vinden studenten aantrekkelijk. Ze krijgen daarmee meer interesse in groene studies. – Foto: Brightbox

Banenmotor

In de Nederland verdient een groot aantal mensen een boterham in de agri- en foodsector. David Verhoog, onderzoeker bij Wageningen Economic Research, becijfert dat 8% van de totale werkgelegenheid in Nederland een werkkring heeft in deze sector. Hij heeft dan niet alleen het oog op de land- en tuinbouwbedrijven – de zogenoemde primaire bedrijven – maar ook op de toeleverende, verwerkende industrie en de distributiebedrijven.

In 2015 bood de agri- en foodsector werkgelegenheid voor 607.000 arbeidsjaren en is daarmee een flinke banenmotor. Vijf jaar eerder bleef dat getal nog steken op 576.000 arbeidsjaren.

Snel veranderd

De werkgelegenheid in de agri- en foodsector neemt toe. Maurice Workel, vestigingsmanager bij AB Oost, zegt dat de situatie op de arbeidsmarkt in korte tijd snel is veranderd. “Een jaar geleden – met een heel lage melkprijs en dito varkensprijs – moesten we bij wijze vechten om een vacature binnen te halen. Dat is inmiddels verleden tijd. Nu is het heel moeilijk om de juiste mensen te vinden. We zijn vorige maand een wervingsactie begonnen om 122 fte te vinden.”

AB Oost is vooral op zoek naar uitvoerend personeel met een mbo-opleiding. Ook wervingsbureaus die zich richten op food- en agrivacatures voor het hogere segment ondervinden moeite om voldoende en geschikte kandidaten te vinden. Een knelpunt dat wel wordt genoemd, is de aansluiting van onderwijs op werkkring. Opleidingen verzinnen prachtige namen voor studies om zoveel mogelijk studenten te trekken. Kritiekpunt is dat de opleidingen meer kijken naar de studentaantallen en minder oog hebben voor de toekomst van de kandidaat.

Groen onderwijs

Sinds de eeuwwisseling nam het aantal studenten in de groene sector toe. Maar de aantallen verschillen wel per niveau. Met name in het wetenschappelijk onderwijs (wo) is een grote groei te zien. Het aantal leerlingen in het hoger beroepsonderwijs (hbo) van het groene onderwijs groeit ook, maar minder hard. Daarentegen is de laatste jaren in het middelbare beroepsonderwijs (mbo) sprake van een daling van het studentenaantal, vooral in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl).

Met het grote aantal vacatures moet het voor pas afgestudeerden niet moeilijk zijn om een baan te vinden. Toch verschilt het per opleiding. Een hbo’er met een ICT-opleiding komt relatief snel aan de bak. Het duurt gemiddeld drie maanden voordat hij een substantiële baan heeft gevonden, constateert onderzoeksorganisatie SEO. Maar een hbo’er met een veehouderij-opleiding doet er 1,5 jaar over voordat hij een serieuze baan passend bij zijn opleiding heeft gevonden.

In de universitaire wereld zijn soortgelijke verschillen te zien. Een afgestudeerde diergeneeskunde vindt relatief snel een serieuze baan (gemiddeld drie maanden), een afgestudeerde dierwetenschappen doet er negen maanden over. Dit is overigens nog snel, want afgestudeerden aan de kunstacademie doen er gemiddeld enkele jaren over om een ‘echte’ baan te vinden.

Perspectief is goed

“Het perspectief voor afgestudeerden met een opleiding in de techniek of natuurkunde is goed”, concludeert Didier Foarge. Hij is hoogleraar aan de Universiteit Maastricht en volgt de dynamiek op de arbeidsmarkt.

Over de afgelopen jaren vond 72% van de hbo’ers met een landbouwopleiding een baan binnen de ‘eigen’ sector of een aanverwante sector. Anderhalf jaar na het afstuderen had 46% van de hbo’ers in de sector agri en food een baan met een vaste aanstelling en verdient een brutomaandloon van € 2.069. Daarmee liggen de uitkomsten iets onder het hbo-gemiddelde.

Zoektocht naar personeel

Voor werkgevers wordt het vinden van voldoende en goed opgeleid personeel steeds meer een klus. Tot voor kort gold het noemen van een baangarantie nog als een lokkertje, maar dat is in de huidige arbeidsmarkt niet meer voldoende. Binnen AgriFood Capital werken ondernemers uit Noordoost-Brabant, onderwijsinstellingen en overheden samen om in te spelen op de veranderde arbeidsmarkt.

“Bedrijven in deze regio – zowel grotere zoals FrieslandCampina, Heineken, Jumbo, Vion, maar ook middelgrote en kleine bedrijven – hebben dringend behoefte aan jonge mensen met nieuwe competenties zoals kennis over ICT en automatisering”, vertelt Jos van Asten, coördinator werkgevers van het arbeidsmarktprogramma binnen AgriFood Capital. De vraag naar nieuwe instroom is echter zo groot dat ook hij constateert dat bedrijven ervoor kiezen om in automatisering te investeren om daarmee minder afhankelijk te zijn van werknemers die ze niet kunnen vinden.

AgriFood Capital is samen met werkgevers en onderwijsinstellingen gestart met een gezamenlijk traject om procesoperators op te leiden. Voor veel productiebedrijven in Noordoost-Brabant is dat een cruciale functie. “Het imago rondom procesoperators is slecht. Het is niet sexy en veel mensen denken dat je aan de lopende band staat. Maar de werkelijkheid is anders.”

De bedrijven startten gezamenlijk een wervingscampagne en opleidingstraject. Van Asten merkt dat het besef onder werkgevers toeneemt om samen op te trekken. “Met de aantrekkende economie wordt de urgentie alleen maar groter om tijdig te investeren in het vinden van nieuw personeel. Dat gebeurt via geijkte paden als het reguliere onderwijs, maar in steeds grotere mate ook door middel van maatwerktrajecten.”

‘We zoeken bevlogen liefhebbers van planten’ Jacco van der Wekken: “Verdere digitalisering van ons advieswerk staat voorop”. – Foto: Delphy Verliefd zijn op planten, goed met agrarische ondernemers kunnen omgaan en minimaal een diploma op zak hebben van een groene hbo-opleiding. Dat zijn de mensen waar Delphy naar op zoek is. Delphy is een onafhankelijk kennis- en adviesbedrijf in de plantaardige sector. Het bedrijf heeft 220 onderzoekers en adviseurs in dienst. Circa 160 daarvan zijn actief in Nederland, de rest werkt vanuit vestigingen in 13 landen elders in de wereld. Het bedrijf is sterk in ontwikkeling. Directeur Jacco van der Wekken: “Wij breiden uit op het gebied van onderzoek en met onze internationale activiteiten. Verdere digitalisering van ons advieswerk staat voorop. Er komen steeds meer data beschikbaar. Dat vraagt om verdere automatisering zodat ondernemers deze data goed kunnen analyseren en toepassen.” De ontwikkeling van competenties is op de groene hbo-opleidingen en Wageningen UR uitstekend Van der Wekken is positief over het aanbod op de arbeidsmarkt. “De ontwikkeling van competenties is op de groene hbo-opleidingen en Wageningen UR uitstekend. De verdere inhoudelijke scholing van nieuwe werknemers nemen wij zelf voor onze rekening. Nieuwkomers bij Delphy geven wij ook de tijd om het advieswerk in de vingers te krijgen.” Het bedrijf kent een intern opleidingsprogramma van ruim twee jaar. De nieuwe medewerker krijgt een coach. Van der Wekken: “De nieuwe medewerker is vanaf de eerste dag actief. Of als onderzoeker of als adviseur van onze klanten. De coach is zijn sparringpartner.” ‘We zijn op zoek naar liefhebbers van planten die toonaangevend in hun teelt willen zijn’ Het aantal leidinggevende functies bij Delphy is beperkt. “Wij zijn zelden op zoek naar managers. Wel naar liefhebbers van planten die toonaangevend in hun teelt willen zijn. Wat is er nou mooier dan dat ondernemers zeggen: ik kies jou als adviseur, want jij bent dé specialist in Nederland?”

‘Veel afwisseling en altijd boeiend’ Mirke Pijpker: “Mijn opleiding en werk sluiten goed op elkaar aan.” – Foto: Jan Willem van Vliet Geen dag is hetzelfde. De ene dag is Mirke Pijpker (28) actief op de afdeling waar de melk in ontvangst wordt genomen. De volgende dag praat zij met collega’s in het kaaspakhuis over wijzigingen in de wet- en regelgeving. “Kwaliteit en voedselveiligheid, daar gaat het om in mijn werk bij FrieslandCampina”, zegt Pijpker. Na het vwo studeerde zij farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Vervolgens volgde zij een aantal vakken op het gebied van voedselkwaliteit aan Wageningen UR. “De voedingsindustrie heeft mij altijd aangesproken. Een dynamische bedrijfstak, er wordt iets geproduceerd dat mensen nodig hebben. Dat blijkt helemaal waar nu ik hier een jaar werk.” ‘Ik ben betrokken bij alles wat in de fabriek gebeurt, van melkontvangst tot aflevering van de kazen’ Pijpker vond een stageplek bij FrieslandCampina in Leeuwarden. Vervolgens kwam een vacature voorbij op de afdeling Quality Assurance bij de kaasfabriek in Gerkesklooster. “Met mijn stage-ervaring binnen het bedrijf kreeg ik de kans om hier aan de slag te gaan. Een mooie en afwisselende werkplek. Mijn afdeling is ervoor verantwoordelijk dat alle processen volgens de regels in het kwaliteitsmanagementsysteem verlopen. En natuurlijk aan de eisen van de klanten voldoen. Klinkt administratief, maar is het niet. Ik ben betrokken bij alles wat in de fabriek gebeurt. Vanaf de melkontvangst tot en met de aflevering van de kazen.” ‘Toon initiatief, zoek een passende stage en laat zien op je cv dat jij degene bent waar de werkgever naar op zoek is’ Pijpker krijgt de ruimte om zich verder te ontwikkelen. “Begeleiding en scholing zijn hier goed geregeld. Iedereen is bereid om mijn vragen te beantwoorden. Dat heeft geholpen om snel mijn eigen plek te vinden.” Toon initiatief, zoek een passende stage en laat zien op je cv dat jij degene bent waar de werkgever naar op zoek is, luidt het advies van Pijpker. “Zo heb ik ook deze baan gekregen.”

Mede-auteur: Anton Logemann